İçinizdeki yargıcı ne kadar dinliyorsunuz?

Bu yargılayan, kıyaslayan, eleştiren, kurallar koyan sesin kökenlerine baktığımızda genellikle çocukluk döneminden annemizden, babamızdan, öğretmenlerimizden veya otorite olarak gördüğümüz figürlerden duyduğumuz belki o dönem için gerekli olmuş olabilen ancak çoğunlukla şu an manasını yitirmiş olan cümleler ile karşılaşabiliriz. Sanki çocukluğumuzdaki annemizi/babamızı veya diğer otorite figürlerini istemsiz olarak seçmiş olduğumuz hatıraları, sesleri ve cümleleri ile zihnimizde taşıyor gibiyizdir. Farkındalık metodlarını uygulamaya devam ettikçe bu sesleri derinlemesine izleme fırsatına sahip oluruz ve içimizdeki yargıçın sesi ile özdeşleşme veya bu seslere uzak durma şansının izleyende, bu sesleri işitende olduğunu deneyimlemeye başlarız. Bir tarafta yargılayan, kıyaslayan, değerler yükleyen, mutlak sonuçlara varan bir ses vardır. Diğer bir tarafta tüm bu sesleri duyan, farkına varan bir farkındalık. Bu sesler Sen yetersizsin, ne yaptığını sanıyorsun, şu haline bak, çok çirkinsin, aptalsın, tembelsin, korkunç bir şey oldu gibi negatif yargılamalarda bulunabileceği gibi, böyle yaparsan iyi bir insan olursun, daha şefkatli olmalısın, daha anlayışlı olmalısın, kıskanç olma, öfkeli bir insan kötü bir insandır gibi iyi niyet göstermeye çalışan bir eda da olabilir. Farkındalık metodları bize bütün bu sesleri özdeşleşmeden, yargılamadan ve herhangi bir eyleme geçmeden izleme olanağı sağlar. Öncelikli olan içsel yargıcın sesinin yükselmemesi değil, bilinçsizce bu ses vesilesi ile eyleme geçmek yerine bu seslerle olan özdeşleşmenin farkına varmaktır. Mesela dans ederken Çok kötü dans ediyorsun diye bir ses duyduğunuzda bu sesi duyabilmek, duyanın farkına varmak ve bu sesi ciddiye alıp almama şansına sahip olduğumuzun idrakinde olmak bizi kendi gücümüze/potansiyelimize bir adım daha yakınlaştırır. Zaman zaman bu sesler daha öfkeli, daha korku dolu hale bürünebilir. Mesela sabah uyandığınızda eşiniz Günaydın demeyip asık bir suratla odadan çıktığında sesler devreye girebilir ve Gördün mü seni sevmiyor... Bu kadınla ne yapıyorsun? Hayatını mahvettin. Artık yaşlandın da gibi bir ivme kazanıp hatta Hayat zaten anlamsız, Her şey anlamsız diye devam ederek sizi baş edilmez bir ümitsizliğe kadar sürükleyebilir. Ancak pratik yaparak ve farkındalık metodlarını bilinçli kullanarak bu seslerin dozajı artsa bile bu sesler ile özdeşleşmemeyi seçebiliriz. Genellikle bu sesleri yakından dinlenmeye başlandığımızda bir çoğunun bir veya birkaç kişiden duyulmuş cümlelerin toplamı olduğu, özellikle çocukluğumuzda etkin yeri olan insanların korkularını, arzularını, hatalarını, inançlarını barındırabildiğini, yer yer manasını yitirmiş toplumsal klişeler olduğunu, son derece kısıtlayıcı bir perspektiften dünyaya baktığını, zaman zaman geçerliliğini yitirmiş bir geçmişi barındırdığını, bazen toplumsal şartlanmaların sözcüsü olduğunu veya hiçbir şekilde bize hitap etmeyen bir dünya modelinden sesini yükselttiğini, yargı mekanizmasının ve kıyaslamalarının da gerçek dışı olduğunu da idrak etmeye başlayabiliriz. Açlık, cinsellik, susuzluk, yalnızlık gibi temel ihtiyaçlarımızın dışında birçok ihtiyaç olarak adlandırdığımız kavramın içsel yargıcımızın da etkisinde yapılandırıldığını fark edebilir ve belli başlı neredeyse temel ihtiyaç olarak gördüğümüz arzularımızın değerlendirmesini farkındalıkla gözden geçirebilir, ihtiyaç önceliklerimizi yeniden düzenleyebiliriz. Bize her an konuşan bu ses ile ilişkimizi kristalleştirmeye başladığında, tek başınalığımızda kendimizle ve/veya güvendiğimiz kişilerle tefekkür ederek kişisel, kültürel ve biyolojik yapılanmamızı daha yakından irdeleyebilir/tanıyabiliriz. Bir nevi bir taraftan bize ait olmayan, geçerliliğini yitirmiş bazı seslere hizmet etmeyi bilinçli olarak bırakırken bir taraftan da kendimize daha yakınlaşabiliriz. S.B. Eleuthera bunu çok güzel dile getirmiş şunları diyerek: Önce başkalarının esiriydim. Bunun üzerine onları terk ettim. Sonra kendimin esiri oldum. Bunun daha kötü olduğunu görünce kendimi de terk ettim. Kendimizi hep geçmişte bir referans noktası ile yargılarız. Yaşanan yaşanmıştır ve biz kendimiz aynı konu üzerinde uzun süre yargılamaya devam edebiliriz. Kendimizi veya yaşadıklarımızı yargıladığımız, kendimize acıdığımız, ya da üstün gördüğümüz noktalarda hep anı kaçırıyoruzdur. Anla veya karşımızdaki insanla gerçek buluşmayı kaçırıyoruzdur. Defalarca yaşamışızdır; inançlar, fikirler, zihinsel yapılanmalardan dolayı karşımızdaki insanla samimi/otantik bir buluşma yaşayamadığımız, gittiğimiz mekanların veya ortamların güzelliklerini göremediğimiz anların sayısı oldukça fazladır. Bu anlar, içsel yargıcın gerçekle aramıza girdiği anlardır. Bu anlarda içsel yargıç kontrolü ele geçirmiştir, anın sorumluğunu elimizden kaçırmışızdır. Bir anda öfkelenip kontrolu kaybettikten sonra bütün hayatımız boyunca içsel yargıcımızın himayesinde var etmeye çalıştığımız imajımızı da kaybettiğimiz düşünerek karanlık yönümüzü gösterdiğimiz kişiye aslında ne kadar iyi bir insan olduğumuzu ispatlamaya çalışmak yerine öfkemiz karşısında farkındalığımızı kaybedip tamamen bilinçdışı davrandığımız anların sorumluluğunu üstlenmeyi tercih edebiliriz. Ve ikisi davranış arasında büyük fark vardır. İlki kaybettiğimiz itibarın ikna yolu ile geri kazanılmaya çalışılması, ikincisi ise bireyin farkındalığını kaybettiği bir noktada bilinçsiz bir eylemde bulunduğuna uyanması ve bu davranışının sorumluluğunu almasıdır. İçsel yargıcımız bir şeyi yargılamaya, belli değerlere odaklanmaya noktada başladığı muhtemelen çok dar bir perspektiften bakmaya başlamış olabilir. Dünyadaki bağlantısallığı her şeyin bir biri ile olan ilişkisini bir yerde yok saymaya başlayabiliriz. Özellikle de yargılarımızla ilgili mutlak bir sonuca ulaşmak bakış açımızı çok daha kısıtlayabilir ve gerçeğin temelini kaybettirebilir. Kısıtlı perspektiften bakıp yargı ve sonuca varma ilişkisi ile ilgili çok eski bir Tao hikâyesi vardır. Bir adamın herkesin hayran olduğu, ender rastlanan türden çok güzel bir atı varmış. Atı imparator bile sayın almak istiyormuş. Ama adam imparatorun teklifini reddetmiş. Sonra bir sabah adamın atı çalınmış. Köy ahalisi meydana toplanmış ve konuşmaya başlamış Ne kadar yazık, bir servet sahibi olabilirdin, çok büyük hata yaptın, şimdi bir de atı da kaybettin. Ama yaşlı adam sadece gülümsemiş. Şu an at ahırda değil, ben sadece bunu biliyorum. Bunun dışında herşey yargıdır. Bunun bir talihsizlik olup olmadığınız nasıl bilebiliriz demek ile yetinmiş. At bir iki hafta sonra kaçtığı ormanlardan yanında birbirinden güzel 12 atla beraber geri dönmüş. Tüm köy ahalisi tekrar toplanmış Yaşlı adam haklıydı şimdi 13 tane atı oldu. Artık dilediğince para kazanabilir diye konuşmuşlar. Yaşlı adama Kusura bakma biz göremedik ama sen gelecekte olabilecekleri gördün, sen haklıydın demişler. Yaşlı adam tekrar gülümsemiş. Bildiğim tek şey atımın 12 tane daha atla beraber geri döndüğü ve bu, hikâyenin sadece çok küçük bir parçası. Bu parçaya bakarak tüm hikâyeyi nasıl yargılayabiliriz?’’ demekle yetinmiş. Ve ertesi gün yaşlı adamın oğlu ata binmeye çalışırken düşmüş ve tek bacağı kırılmış. Köy halkı tekrar toplanmış ve Bu bir lanet şimdi oğlun hayatını topal geçirecek demiş. Yaşlı adam Üzülmek için aceleci olmayın, sadece oğlumun bacağının kırıldığını söyleyin yeter demiş. Aradan birkaç hafta geçmeden devlet köyün tüm genç erkeklerini orduya çağırmış. Yaşlı adamın oğlu tek bacağı topla olduğu için kalmış. Köy ahalisi yine toplanmış Bizim oğullarımız savaşa gitti, en azından senin oğlun topal ama yanında. Düşman çok güçlü bizim oğullarımız ölecek, yaşlanınca bize kimse bakamayacak ama sana senin oğlun bakabilecek demiş. Yaşlı adam Yalnızca şunu söyleyin sizin oğullarınızı devlet aldı, benim oğlum yanımda ama burda bir sonuç yoktur ve bunun bir talih mi veya talihsizlik mi olduğunu kimse bilemez’’ demekle yetinmiş...