Erteleme alışkanlığının sebepleri neler?

Ertelemekten kurtulmak için internetten bir sürü yazı okudunuz, araştırma yaptınız ve bunun sonucunda 'En kolaydan başlayın, işinizi küçük parçalara bölün, zamanınızı planlayın' gibi birçok öneri okudunuz ama hiçbiri işe yaramadı mı? O zaman gelin birlikte erteleme davranışınız üzerine konuşalım... Sosyal medyada erteleme davranışı gibi yaşadığımız birçok probleme ilişkin yazılar, öneriler, 'altın kurallar' okuruz, ancak bir çoğumuz bu önerilere uymakta zorlanırız, bir türlü süreklilik sağlayamayız. Çünkü verilen tavsiyeler, belirlenen altın kurallar herkese hitap etmesi beklenen, tedavi edici ya da iyileştirici olmayan yüzeysel bilgilerdir. Oysa bizim erteleme davranışımız kronikleşmiş ve uzun süredir devam ediyor ise o noktada sadece erteleme davranışından bahsedemeyiz. Böylesi bir durumda kişiyi ertelemeye iten daha derin nedenler mevcuttur ve çözülmesi gereken erteleme davranışından önce kişiyi ertelemeye iten nedenlerdir. Kendi ile ilgili yüksek beklentileri olan ve kendine hata yapma payı bırakmayan kişilere mükemmeliyetçi denilir halk arasında. 'Mükemmeliyetçi' ifadesi pozitif bir ifade gibi göründüğü için kişiler mükemmeliyetçi olduklarını kolaylıkla kabullenirler ve başkalarına ifade etmekten çekinmezler hatta bu yönleriyle gurur da duyuyor olabilirler. Ama aslında 'mükemmeliyetçi' olarak tanımlanan kişiler derinlerde kendileriyle ilgili yoğun bir yetersizlik hissi yaşarlar, ne kadar başarılı olurlarsa olsunlar her durumda kendilerini yetersiz hissederler. Buna sebep olan ise çocukluklarında ebeveynlerinin kendileri ile ilgili yüksek beklentilerin olması, en ufak bir hatada kınayıcı, yargılayıcı, cezalandırıcı bir tutum sergilemeleridir. Hal böyle iken yargılayıcı/cezalandırıcı ebeveynlere sahip kişiler yetişkin olduklarında kendilerine karşı kabul edici olmakta zorlanırlar, kendileri ile ilgili yüksek düzeyde beklentileri vardır, kendilerini yargılarlar, hataları ile ilgili tolere edici değildirler; bu sebeple de bir işe başladıklarında hata yapmaktan çok korkarlar, eksiksiz ve kusursuz yapma beklentileri ve hata yapma korkuları sebebiyle de işlerini erteleme yoluna giderler. Kendisiyle ilgili olumsuz yargı ve inançlara sahip olan, kendini kusurlu, istenmeyen, işe yaramaz, değersiz olarak algılayan kişiler başarısız olacaklarını düşündüklerinden dolayı bir işe başlamakta zorlanırlar, işe başlayacak motivasyonu bir türlü kendilerinde bulamazlar ve dolayısıyla işlerini ertelerler. Mükemmeliyetçi olan kişiler işlerini erteleseler de son anlarda işlerini yetiştirmeye çalışırlarken, düşük benlik algısına sahip kişilerin erteledikleri işleri yerine getiremedikleri de olur, böylelikle kendini gerçekleştiren kehanet durumu ortaya çıkar, yani kişi kendisi ile ilgili olumsuz olan algısını gerçekleştirmiş ve pekiştirmiş olur. Bu kişiler çocukluk çağında otorite olarak gördükleri ebeveynlerinin kendileri ile ilgili duygu ve düşüncelerini içselleştirmişlerdir. Ebeveynleri tarafından yetersiz görülen, eleştirilen, zaman zaman hakarete maruz kalan bu kişilerin ebeveynlerinin kendileri ile ilgili ifade ettikleri olumsuz sözler, kendilerinin iç sesleri haline gelmiştir. Bu sebeple birçok olumsuz otomatik düşünceye ve kendileri ile ilgili akılcı olmayan inançlara sahiptirler. Bir işe başlayacakları zaman iç sesleri onları negatif anlamda yönlendirir ve kendilerini yetersiz gördükleri için işlerini erteleme yoluna başvururlar. Çocukluk dönemlerinden itibaren yaş grubuna uygun sorumluluklarını yerine getirme fırsatı bulamayan, ebeveynleri tarafından gerekli kurallar ile sınırlandırılmayan, fazla serbestlik tanınan bireyler yetişkin olduklarında da dürtülerini kontrol etmede, sebat göstermede ve hazzı erteleme becerisinde güçlük yaşarlar. Bu kişiler kendilerini verilen görevleri yerine getirmede güçlük yaşarlar ve yapılacak işleri sık sık ertelerler, sözlerine sadık kalmada, kendileri ile ilgili gerçekçi hedefler belirlemede ve hedeflerini yerine getirmede zorlanırlar. Kendileri ile ilgili ve işleri ile ilgili sorumluluklarını erteler ya da yerine getirmezler. Çocukluk çağında problemleri ebeveynleri tarafından çözüme kavuşturulmuş, ebeveynleri ile bağımlı bir ilişki kurmuş, yardım almadan gündelik sorumluluklarını yerine getirememiş bireyler bir problem durumu ile karşılaştıklarında mücadele etmek yerine 'kaçınma' davranışı sergilerler, problemi çözmeye yönelik kendilerini yetersiz hissederler. Bu duyguya sahip bireyler iş yaşamında verilen sorumlulukları yerine getiremeyeceklerini düşündüklerinde de kaçınma davranışı sergilerler ve işle ilgili bahaneler bulup işi erteler ya da yerine getirmezler. Kişi televizyon, telefon veya bilgisayarda geçirdiği zamanı sınırlandırmak zorluk yaşıyorsa, kendini kontrol edemiyorsa, teknolojik maruziyet olmadığı zamanlarda boşluk hissine kapılıyorsa, hüzünlü bir ruh haline bürünüyorsa dijital bağımlılıktan söz edilebilir. Dijital bağımlılık yaşayan bireyler hem özel yaşamları ile ilgili, hem de iş yaşamları ile ilgili sorumluluklarını ertelerler. Erteleme davranışının altında yatan sebepleri değerlendirdiğinizde siz hangi sebeple özel yaşamınızla ve iş yaşamınızla ilgili sorumlulukları ertelediğinizi düşüyorsunuz? Cevabı bulduysanız, özel, sosyal ve mesleki yaşamınızda işlevselliğinizi artırmak adına gerekli desteği almalısınız.