Efesli Herostratus: Dünyanın ilk teröristi

Birçoğumuzun aklında Hasan Sabbah olarak kalan dünyanın ilk teröristi Hasan Sabbah değilmiş. Ertemis tapınağını yakan Efesli Herostratus'muş. Sadece dikkat çekmek amacıyla Artemis'i yakan Efesli Herostratus'a Molatik olduk. Efesli Herostratus'un derdi neydi? Neden Ertemis Tapınağı'nı yaktı? Gelin, hep birlikte öğrenelim... Efes'te, tarihin kayda geçen ilk teröristi… Tarih, Milattan önce 356 yılını gösteriyor. Efes halkının büyük uğraşlar ve fedakarlıklarla Tanrıça Artemis adına yaptırdığı ve dünyanın 7 harikasından olan tapınağı, Herostratus neden yaktı? Ayrıca politik bakımdan hassas olan bir dönemdeydi Efes, Pers İstilası altındaydı ve Pers Valisi Tsafernes tarafından yönetilmekteydi. Tarihe ismini yazdırmak, asırlar sonra adını insanlara hala söyletir olmak… Ölümsüzlüğün sırrını adını tarihe yazdırmakta gören genç Efesli Herostratus, reklamın iyisi kötüsü olmaz dedikleri gibi, M.Ö. 356 yılının 21 Temmuzunda, halkın büyük uğraşlarla yaptığı M.Ö. 550 yılında, 120 yıllık çabalardan sonra tamamlanan ve Diana tapınağı olarak da bilinen Artemis Tapınağını yakar. Mimarları Metagenes ve Kersifron olan Artemis Tapınağının dünyanın yedi harikasından biri olduğunu düşünürsek, bu Efesli genç adamın adını tarihe yazdırmak konusunda ne kadar hevesli olduğunu anlayabiliriz. Peki kötü anılmak konusunda neden bu kadar hevesliydi orasını bilemiyoruz. Gidip iki fikir geliştirseydi, aristokrat sözler söyleseydi, ateşi falan bulsaydı (!) daha iyi hatırlardık değil mi? Ardından Yunanlılar Kara gümrük yanıyor, polis beni arıyor gibi Artemis yanıyor şeklinde şarkılar yazdı mı bilinmez ama Herostratus biraz arsız bir suçlu olmakla birlikte, çıkarıldığı mahkemede Efes başyargıcı Kleon’a da meydan okumaktan geri kalmıyor. Kleon’un tarihe bırakacağı tek izin kendisini yargılamış olmak olduğunu söylüyor. Hem hırslı hem küstah Herostratus bu mahkeme sonunda adının sonsuza dek unutulması cezasına çarptırılıyor. (Çok mantıklı bir karar olmuş hâkim bey amca bak hepimiz unuttuk) Adı unutulmamış olup üstüne verdiği ifade de tarihe geçiyor. Herostratus'un ifadesi şu şekilde: Artemis Tapınağını ben, kendi başıma yaktım. Bu zaferi başkalarıyla paylaşamazdım. Ben, korkunun bütün basamaklarını tek tek çıktım. Her aşamasını iliklerime kadar yaşadım ve bitti. Birincisi, yaptığım şeyi ilk düşündüğüm an duyduğum korkuydu ama şan ve şöhret kazanacağımı bildiğim için bu korku uçup gitti. İkincisi, beni tapınağın içinde yakaladı. Duvarlara zift sürüp çırayla tutuştururken. Bir kaç vuruş, o korkuyu da alıp götürdü. Bu durumu özrü kabahatinden büyük olarak mı kabul edersiniz ne dersiniz bilemiyoruz ama Herostratus gerçekten garip biri. Bu cümlelerle kalmamış sözlerine; En berbatı üçüncüsüydü. Tapınak yanıyor, tavan çatırdıyor, sütunlar devriliyor, mermer parça parça oluyordu. İnsanlar çığlık çığlığa saçlarını yolarak benim yaktığım ateşi görmeye geliyorlardı. Bunu da çabuk atlattım. Yanan tapınağın yanında bir tümseğe çıktım. Ve haykırdım. Heeeey, beni dinleyin. Bu tapınağını ben yaktım. Ben, Herostratus. Beni duydular, birden sus pus oldular. Ortalıkta sadece yanan tapınaktan çıkan sesler vardı. Sonra, üstüme doğru gelmeye başladılar. O suratlar. Gözlerindeki alevleri gördüm. İşte o an dördüncü korkuyu duydum. Ölüm korkusu. En cılızı da buydu. Çünkü ben ölüme inanmam” diyerek de bitirmiş. Valla bu arkeik Yunanlıların hepsinin de ne şiirsel dili varmış. Hem bu kadar arsız olup bu kadar şiirsel bir açıklama yapan ilk suçlu olarak da tarihe geçmiş olabilir. Gerçekten Herostraus enteresan bir suçluymuş denilebilir. Yaktın da n'oldu başın göğe mi erdi derseniz de ermiş gibi görünüyor. İronik bir şekilde de tarih ondan yana olmuş ve biz bugün onunla ilgili bu satırları okuyoruz. Tabi ki Herostratus’un hayallerini gerçek kılan biz değiliz. M.Ö. 63-23 yılları arasında yaşayan Yunan tarihçi Strabon bu olayı ve ismi kayda geçirmiş. Ayrıca Rus yazar Grigory Gorin 'Forget Herostratus' isimli bir oyun yazmıştır. Oyunda Herostratus'un Artemis tapınağını meşhur olmak uğruna yakışının hikâyesini anlatır. Filiz Ofluoğlu bu oyunu 'Bir Efes Masalı' ismiyle Türkçeye çevirmiştir. 'Herostratik Şöhret' deyimini de bu Efesli, arsız ve şiirsel konuşan genç arkadaşa borçluyuz. Bu deyim ne pahasına olursa olsun şöhret olmak isteyen kişileri tanımlamak için kullanılıyor. Ve bugün de sosyal medyada bir sürü Herostratus görmüyor muyuz? Muhtemelen tarihin ilk teröristi ve kundakçısı Herostratus bugün yaşasaydı; sosyal medyadaki absürt akımlara, sokakta yürürken yapılmaması gereken hareketler ve tutumlar sergilerdi. Ne de olsa reklamın iyisi kötüsü olmaz değil mi? Fazilet.Senol@milliyet.com.tr twitter.com/SenolFazilet instagram.com/SenolFazilet