Edward Bernays: Freud'un fikirleriyle kitleleri yönlendiren isim

Edward Bernays, aslında Sigmund Freud’un yeğeni. İsmi Freud kadar anılmasa da aslında yarattığı etki oldukça büyük. Çünkü Bernays, amcası Freud’un fikirlerini alıp, kitlelerin manipülasyonu için kullanan ve aynı zamanda Amerikan şirketlerine seri üretim mallarını, insanların bilinçdışı arzularıyla ilişkilendirerek, ihtiyaçları olmayan şeyleri istemeleri için insanları nasıl ikna edeceklerini gösteren kişi. Aslında Bernays, Birinci Dünya Savaşı’na kadar dar bir alanda biliniyordu. Fakat savaş koşullarında Amerikan hükümetinin düşüncelerinin pazarlanması için görevlendirilmesiyle büyük kitleleri ikna etmenin mümkün olup olmayacağını düşünmeye başladı. Savaşın ardından ABD, bir sanayi toplumu haline gelmişti. Bernays, bu yeni toplumun düşünme ve hissetme biçimlerini değiştirmek ve yönlendirmek için çeşitli yollar bulmayı kafasına koymuştu ve Broadway civarlarında küçük bir büroda Halkla İlişkiler Konseyi’ni kurdu. 1922’de ise New York’ta ilk halkla ilişkiler dersini verdi, 1923 yılındaysa ‘Cyristallizing Public Opinion’ adlı ilk kitabını yazmış oldu. Bernays’ın en bilindik çalışmalarından biriyse kadınları sigara içmeye ikna etmesi. Kadınların sigara içmesinin bir tabu olduğu yıllarda Bernays, bir grup kadının eline sigaralar vererek onlara yürüyüş yaptırdı. Bu yürüyüş sonunda sigaranın ateşi ‘özgürlük meşalesi’ olarak anılır hale geldi ve kadınlara sigara satışı artmaya başladı. Amerika, savaştan kârlı çıkmıştı fakat şirketler, insanların her şeye sahip olduğu bir durumda yeni bir şeye ihtiyacın kalmayacağından endişeleniyordu. ‘İhtiyaç’ yeniden tanımlanmalıydı ve bu yeni tanımı oluşturması için en tepede duran kişi Edward Bernays’dı. İlk başta New York bankalarının Amerika’da süpermarket zincirinin kurulması için şirketlere fon sağlamasına zemin oluşturdu Bernays. Aslında hedeflediği şey, yeni müşteri tipi oluşturmaktı ve bu marketler, seri üretim mallarının satış mağazaları olacaktı. İşe kadın dergilerinin yaygınlaştırılması ile başlandı. Bernays, ürünleri dergi yazıları ve reklamlarla, film yıldızları üzerinden tanıtarak kadınları büyüledi. Bernays aynı zamanda filmlerin içinde ürün tanıtımını başlattı. Süpermarketlerin içinde moda gösterileri düzenledi, temsil ettiği firmaların kıyafet ve mücevherlerini, filmlerin galasında yıldızların üzerine giydirdi. Bazı ürünlerin insan psikolojisine iyi geldiğini kanıtlamak için psikologlara raporlar yazdırdı ve bunu halka yansıttı. Yani her anlamda yeni bir sistem yarattı Bernays. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Bernays, sadece Amerikan hükümetiyle değil, CIA ile de çalışmaya başladı. Bernays’in temel müşterilerinden biri, dev şirket United Fruit Company idi. Guatemala’da, çok geniş muz tarlaları vardı. United Fruit, yıllardır ülkeyi uysal diktatörler yoluyla kontrol ediyordu. Öyle ki ülkenin adı Muz Cumhuriyeti’ne çıkmıştı. 1950 yılında başkan seçilen Albay Arbenz, United Fruit’in hakimiyetini ortadan kaldırdı. Fakat şirketin yardımına yine Bernays koştu. Yaşananların biçimini değiştiren Bernays, meseleyi komünist bir tehdit olarak yansıttı. Gerçekte demokrat olan Başkan Arbenz’i Amerika’ya karşı komünist bir tehdide dönüştürdü Bernays. Öyle ki korkuyu arttırmak için sahte bir haber ajansı kurdu. Bu ajansın basın bültenleri, Amerikan medyasını haber yağmuruna tuttu. Plan, Rusya’nın ABD’ye saldırması için Guatemala’yı üs olarak kullanacak olması algısını yaratmaktı ve işe de yaradı. ABD Başkanı Eisenhower, Arbenz rejimini devirmek gerektiğini kabul etti ve CIA, United Fruit Company ile çalışarak silahlı bir isyan ordusu hazırladı. Toparlayacak olursak Edward Bernays, sadece Amerikan halkının yaşam standartlarını değiştirmedi, tüm dünyayı etkisine alacak çalışmalar yaptı ve bu çalışmalar, aslında bugünün insanlarının tüketim biçimlerinin temelini oluşturuyor. Bugün her türlü ihtiyacımızda ya da ihtiyacımızın olduğunu sandığımız her davranışta, aslında Bernays’ın kafasındaki düşüncelerin gerçekleşmesini görüyoruz. Sadece bu anlamda bile araştırılması, üzerine çalışılması gereken tarihsel bir kişilik Edward Bernays… twitter.com/deniz_tasdelen instagram.com/deniz.i.tasdelen deniz.tasdelen@milliyet.com.tr