Dev bir yıldızın ölürken sunduğu büyüleyici gösteri: Süpernova
Dev kütleli yıldızların süpernova patlamaları sonunda yok oldukları düşünülür. Aksine bu yeni bir başlangıç, yeni bir serüvendir.
Süpernova Nedir?
Bir yıldızın yaşamının bir sonraki evresini belirtmek için Latince kökenli bir kelime olan ve “yeni – parlaklığı birden bire artan” anlamına gelen “nova” sözcüğünden türemiştir. Yüksek kütleli yıldızların şiddetli patlama eyleminin genel adıdır. Bize mükemmel bir ışık gösterisi sunan bu yıldızın kütlesi yaklaşık olarak güneşimizin 10 katından daha büyüktür. Aynı zamanda bu patlamanın ardından açığa çıkan parlaklık oranı güneşimizin parlaklığından yüz milyon kat daha fazla olabilir. İyonize yapıda bulunan bir süpernovanın ışığını kaybetmesi günler, haftalar hatta aylar sürebilir.
Süpernova Kalıntısı Nedir?
Yaşanan patlamanın ardından devasa bir kalıntı oluşur ve yıldızlararası genişlemeye neden olur. Uzaya yayılan devasa gaz ve toz bulutları, ses hızından (yaklaşık olarak 1235,5 km/saat) daha hızlı bir şekilde uzaydaki gazları süpürerek yıldızlararası bir yayılım gerçekleştirir ve bu yayılıma şok dalgası denir. Genişleyen devasa gaz ve toz bulutları yağmur damlaları gibi yoğunlaşır. Milyon derecelere kadar çıkan sıcaklık sonunda atomlar hatta atomun içindeki çekirdekler birbirine bağlanır ve yaşamın temel dinamiklerini oluştururlar. Bunun bir sonucu olarak; kaslarımızdaki karbon, kemiklerimizde ki kalsiyum hatta kanımızdaki demir çoktan ölmüş bir yıldızın yanan kalbinden doğmuştur. Sizde, bende aslında hepimizde devasa bir yıldız kumaşı vardır.
Bir süpernova sonunda kara delik oluşur mu?
Bir süpernova sonunda yıldızların yok oldukları düşünülür. Ancak bu bir yanılgıdır. Yıldızlar ölür ardından yenileri doğar ve bazen bir nötron yıldızı hatta bir kara delik bile oluşturabilir. Kara delik, yüksek çekim kuvvetine sahip devasa kütlelerdir. Bu kütlelerde uzay-zaman eğilmesi o kadar yüksektir ki hiç bir şey kaçamaz, ışık bile. Bir yıldızın çöküntü sonucu bütün kütlenin çekim gücü, atomların tek tek elektro-manyetik gücüne baskın çıkar ve bütün kütle içe doğru çöker. Yıldız yeterince büyükse bu çöküşü sürdürür ve bir “kara delik” oluşturur.
(Kara delik oluşum süreci, yapısı ve etkinlik alanı farklı bir yazımda daha detaylı olarak anlatılacaktır.)
(Süpernova ile ilgili film önerisi: Supernova – 2000)
