Chernobyl: Bir HBO klasiği

Kiev yakınlarındaki Çernobil Nükleer Santrali'nin patlamasından sonra yaşananların anlatıldığı ve sadece 5 bölümlük bir miniseri olmasına rağmen tüm dünyayı sallayan Chernobyl dizisi, bu başarısını neye borçlu? Karanlık döneme gidiyoruz. Ukrayna’nın Pripyat şehrinde yaşanacak ve sonrasında zamanın başbakanı Gorbachev’in “Sovyetlerin bitişinin başlangıcıydı” diyeceği Çernobil Nükleer Santrali'nin patlamasına değil; daha yakın bir zamana, Game Of Thrones’un son sezonunun yayınlandığı mayıs ayına... Tarihin en görkemli dizisi berbat bir biçimde bitmek üzereyken, dizinin yapımcısı HBO kanalının nasıl bir strateji izleyeceğini merakla beklemeye başlamıştık. Game Of Thrones, tahmini 50 milyon civarı izleyicisiyle vedalaşmaya hazırlandığı sırada, biz izleyiciler çoktan bu popülerlikte bir yapımın bir daha ne zaman karşımıza çıkacağı hakkında fikirler üretiyorduk. Halbuki daha dizi bitmeden, yeni fenomenimiz tohumlarını ekmeye başlamıştı bile. İzleyicilerin global kültür değerlerine olan açlıklarından dolayı ihtiyaç haline gelen yeni bir fenomen arayışı mıydı bu başarıyı yaratan, yoksa konunun ilgi çekiciliği ve özellikle ülkemiz üzerindeki psikolojik etkisi miydi? Bence her ikisi de değildi. 1990’ların sonunda 'The Sopranos', 'Oz', 'Six Feet Under' gibi yapımlarla bir nevi 21'inci yüzyıla yön verecek bir kanal yükseliyordu. Her sene kendi belirledikleri standartın üstüne çıkmak için çabalayan HBO yöneticileri, bu dönemde 'The Wire', 'Deadwood', 'Game Of Thrones', 'True Detective', 'The Leftovers', 'Curb Your Enthusiasm' gibi, şimdiden tarihin en iyi dizileri arasında yer alan yapımların hayata dönüşmesi için çabalayacak, sloganlarını da -haklı bir biçimde- “Televizyon değil, HBO” olarak oluşturucaklardı. Beklenmeyen bir felaket olan Chernobyl, HBO’nun elinde beklenen bir klasiğe dönüştü. IMDB’nin en iyi TV dizileri listesine ilk sıradan giriş yapan dizi, hala liderliğini koruyor. HBO’nun ilk 10’da dört yapımıyla yer alması ('Chernobyl', 'Game Of Thrones', 'The Wire', 'Band of Brothers') başlı başına bir gövde göstergesi. O zaman sorumuza geçelim: Bu kez nasıl başardılar? 'Korkunç Bir Film 3', 'Korkunç Bir Film 4', 'The Hangover III', 'Superhore Movie' ve… 'Chernobyl'. Bu yapımların ortak noktası, senaryo yazarının aynı olması. Evet, şaka değil. Tarihte eşi benzeri az görülür bir durumla karşıya karşıya kaldığımızı söylememiz yanlış olmaz heralde. Son 'Görevimiz Tehlike' filmlerinin başarılı yönetmeni Christopher McQuarrie, dizinin bitiminden son attığı tweet’te, senarist Craig Mazin’in seneler önce bu projeyi ona açtığını, onun da beğendiğini ama içinden “Geleceğinde drama yok, seni zavallı” diye düşündüğünü söylemesi, durumun acayipliğini destekler nitelikte. 1990’ların ortasından beri Hollywood’da vasat bile olmayan komedi filmlerinin senaryolarıyla kariyerini oluşturan Mazin, sanki hayatı boyunca bu anı beklemiş gibi. 5 yıl önce projesini ilk olarak direkt HBO’ya sunmasının sebebi ise, büyük ihtimalle projeyi kabul edecek ve hakkını verecek yegane kuruluşun HBO olacağıydı. Kariyeri boyunca Rotten Tomatoes’ta çürük olmayan bir tek film dahi bulunmayan Craig Mazin’e, insanlık tarihinin en büyük felaketlerinden birini dizi olarak uyarlaması için onay verildi. Şimdiden unutulmazlar arasına girecek birçok diyalogun geçtiği yapımda, ince elenip sık dokunmuş 5 bölümlük hikaye örgüsü ise izleyiciler ve eleştirmenler tarafından tam puan aldı. Craig Mazin’in gerçekte var olmayan ama rejimin idealist bilim insanlarını simgeleyen Khomyuk karakterini yaratması ise, hiç garip karşılanmadı denebilir. Hümanist ve doğrucu yaklaşımına ise şapka çıkarmaktan başka bir şey yapamayız. Dizinin yapım sürecinin anlatıldığı 'The Chernobyl Podcast'in ilk bölümünde ise projeyi neden yapmak istediğini açıklıyordu. “Chernobyl neden patladı?” Bu soruyla araştırmalarına başlayan Mazin, zamanla hikayesinin ana temasını değiştirdiğini, patlama sırasını ve öncesini anlatmaktan ziyade, patlamanın devamında oluşan yıkımı, kahramanlıkları, çaresizliği, rejimin sorunlarını, kaybedilen onca hayatın bedelini konu edindiğini söylüyor. “Şu an dünyada gerçeğe karşı küresel bir saldırı var” diyor Mazin. Chernobyl sürecini araştırdıkça fark ettiği devletin mekanikleri arasında yaşanan yalan rüzgarının, toplumsal ve küresel sonuçlarını gördükçe ikinci sorusunun cevabını aramaya başlıyor: “Yalanların bedeli nedir?” Gerçekten mucizevi bir yazarlık başarısı. Bu arada yönetmen seçimi ise bir başka HBO mucizesi. Madonna, Beyonce, Chris Cornell, David Bowie, Lana Del Rey, Beach House, Kylie Minogue ve… Chernobyl. Bu isimlerin ortak noktası da anlayacağınız üzere video kliplerinin aynı insanın elinden çıkması. Fransız dergisi CB News’in 'dünyanın en iyi klip ve reklam yönetmeni' ilan ettiği İsveçli usta yönetmen Johan Renck, kariyeri boyunca bu denli 'koyu' bir yapımın yönetmenliğini üstlenmemişti. HBO tarafından senaryonun kendisine ulaşmasından sonra elinden bırakamadığını ve 1986’da Chernobyl faciasının İsveç’ten dünyaya duyurulmuş olmasının üzerinde bıraktığı gerginliği çok iyi bildiğini söylüyor. 5 bölüm boyunca başını görüntü yönetimi ve müzik kullanımının çektiği, başyapıtı demenin abes kaçmayacağı bir yönetmen işi ile karşı karşıyayız. Dünyanın her yerindeki izleyicilerin ortak düşüncelerinden biri, dizinin hayatlarında izledikleri en korkutucu, gerilimli yapımlardan biri olduğu yönünde. Özellikle dördüncü bölümde yer alan tek plan halinde çekilmiş çatı sahnesi, şimdiden tüm zamanların en özel TV anlarından biri. Tek kelimeyle bravo. Joachim Trier’in filmleriyle tanıdığımız görüntü yönetmeni Jakob Ihre’ye ve gerçek bir nükleer santralin içinde yaptığı müzikler ile dizinin bestecisi Hildur İngvelaardottir Gudnadottir’e, emmy-memmy ne varsa verilmesinin zorunlu olduğunu düşünüyor, bu klasiğin son demirbaşlarına geçiyorum. Muazzam oyunculuklara... Final bölümünün en unutulmaz anında söylenen bu sözü, dizinin muazzam cast’ına adamak yanlış olmaz heralde. Dizinin baş karakteri Legasov’a benzerliğini bir kenara bırakırsak, Mad Men, The Terror, The Crown gibi çok beğenilen dizilerin çok beğenilen misafir oyuncusu Jared Harris, kariyerinin en ses getiren oyunculuğunu 58 yaşında sergiliyor. Lars Von Trier’in başyapıtı 'Breaking the Waves'ten 23 yıl sonra tekrar bir araya gelen ve Avrupa'nın en iyi oyuncuları arasında rahatlıkla gösterebileceğimiz Emily Watson ile Stefan Skarsgard da ona eşlik ediyor. Ama ne eşlik ediş! Özellikle dönemin enerji bakanı Brois Scherbina’yı canlandırdığı rolüyle usta oyuncu Stefan Skarsgard’ın tek kelimeyle döktürdüğünü söylememiz gerek. Sadece 5 bölümlük bir mini seride böyle bir karakter değişimini resmettiği için çok şanslı olduğunu söyleyen Stefan, projeye dahil olma sebebinin özellikle senaryo olduğunu söylüyor. Oyuncuların dizinin tanıtımı için verdikleri röportajlarda ortak kullandıkları cümlelerden biri de bu. Üzerlerindeki 30 yıllık birikimin böyle filizlenmesi ise üzücü olduğu kadar da anlamlı. Para kazanılacak bir yapımdan ziyade, insanlığa gösterilmesi gereken belgesel minvalinde bir dizi Chernobyl. Ve tüm oyuncu kadrosu da bu işe ciddiyetle yaklaşmış. Evet gerçeğin çok fazla olmasa da değiştirildiği, dramatik anlatının önemi yüzünden bazı zamanlarda ufak değişiklikler yapıldığı doğru. Ama baştan sona tüm dizi ekibinin, maddi kaygıları bir kenara bırakarak (izlenmesi Game Of Thrones’un neredeyse 20’de 1’i) yıllar yıllar izlenecek, referans gösterilecek, büyük ihtimalle televizyon dünyasında yeni bir uyarlama furyasına ön ayak olacak bu yapım için gösterdikleri özen ve dikkat, eşine çok çok çok az rastlanır cinsten. Bir yapımcı olarak ürününüzün nasıl olacağını, hedef kitlesini, satılabilirliğini siz belirlersiniz. 1972’de özellikle boks maçlarının veya filmlerin ilk gösteriminin yapıldığı prömiyerlerinin yer aldığı paralı bir kanal olarak hayatına başlayan HBO, yıllar içinde parayla sunulmanın getirdiği özenli TV içeriği sayesinde bir dünya markasına dönüştü. Bir nevi Netflix’In, Hulu’nun, Amazon Video’nun temel taşlarını atan, günümüz medya tüketiminin oluşmasında en önemli pay sahiplerinden biri. Hatta kurucusu. İşte kariyeri yerlerde Amerikalı bir komedi yazarının, Madonna’nın kliplerini çekmekle meşgul İsveçli bir yönetmenin, birden çok ülkenin oyuncuları ile kurulmuş bir topluluğun, felaketi yaşayan insanların konuya karşı hassasiyetlerinin oluşturacağı zorlukların üstesinden gelen, ürününü zamansız bir klasiğe çevirecek bütün deneyime ve ciddiyete sahip bir kanal HBO. Değişen medya düzeninde hayatta kalabilmek için, tek başına sahip olduğu yüksek standardı da korumak zorunda ayrıca. İşte bunun yüzünden ellerindeki her proje seviliyor, saygı görüyor, Emmy’de her sene rekor üstüne rekor kırıyor. Bu sene ilk sezonuyla boy gösterecek Watchmen’in, ailenin üyesi olmaması için hiçbir engel yok. Üzerlerine düşen sorumlulukları yerine getirmeyerek faciaya sebep olan bir avuç 'kötü' insan ile bu kötülüklerin yaydığı zehri bir an önce söndürmeye uğraşan, Avrupa kıtasını dehşetten kurtaran sayısız kahramanın hikayesini HBO’dan, yani Hollywood kuruluşu bir firmadan çıkması ise işin trajikliğiyle beraber var olanı bir kez daha kanıtlıyor. HBO, bir televizyondan daha fazlası. Ahmet Anıl Demirhan anil.demirhan@milliyet.com.tr - Dizi arayışında olanlar için çölde bir vaha: Chernobyl - IMDb'den en yüksek puan alan 10 dizi - 'Chernobyl' turizmi: Popüler yapımların gizli faydaları - Çernobil Faciası nedir? Çernobil Nükleer Kazası hakkında bilgiler

Chernobyl: Bir HBO klasiği

Kiev yakınlarındaki Çernobil Nükleer Santrali'nin patlamasından sonra yaşananların anlatıldığı ve sadece 5 bölümlük bir miniseri olmasına rağmen tüm dünyayı sallayan Chernobyl dizisi, bu başarısını neye borçlu?