Bugünlerin öyküsü: Caravaggio, enginar tabağını neden devirmişti?

İşini iyi yapan her zaman 'iyi insan' demek değildir. İyi insanların hepsi de "Böyle yapıyor ama aslında iyi insan" denilerek savunulamaz. Vaktiyle ressam Caravaggio'nun bir restoranda yaşadığı tartışma, bir süredir gündemden düşmeyen konuya farklı bir yerden baktıracak. Dünyanın en ünlü ressamlarından olan Michelangelo Merisi da Caravaggio, her resmine üslubunu yansıtan, döneminin en güçlü profillerinden biri... Yaşadığı dönem, Rönesans'tan bir asır kadar sonra... Rönesans'ı benimsemeyerek, kendi Barok üslubunu yaratmış; yolunu çizmeyi böylesi bir dönemde başarmıştı. Epey tepki çekse de işini iyi yapmaya devam etmişti. Bizim resimlerine hayran kalarak baktığımız Caravaggio, aslında pek de hayran olunası bir adam değildi. Kabul etmek zor, ama Caravaggio da o tanıdık Sen benim kim olduğumu biliyor musun? akımının bir üyesiydi. Bilen bilir, Sen benim kim olduğumu biliyor musun? akımı, Barok'tan bile evlâdır. Caravaggio, işini iyi yapan ve bir dönemi biçimlendiren bir ressam. Bu nedenle, ona ters davranmak, sert bir cevapla almanıza neden olabilir. Çünkü kendisi Caravaggio ve inanır mısınız; Caravaggio olmak hiç kolay değil! 26 Nisan 1604 tarihinde Caravaggio, bir lokantaya gider. Bir tabak enginar ister. Tabağın içinde gelen enginarlardan dördü tereyağı, dördü ise sıvıyağ ile pişirilmiştir. Ünlü ressam, müthiş yetenek, güçlü isim Caravaggio deyim yerindeyse ortalığı dağıtır! Garsona enginarların hangisinin nasıl pişirildiğini anlamasının ne şekilde mümkün olduğunu biraz kaba ve hakaretâmiz bir üslupla soran Caravaggio, garsondan Koklayınca anlarsın gibi bir cevap alınca önce enginar tabağını yere devirir, sonra da kılıcına davranıp ortalığı birbirine katar. Hikayenin finali, polisin olaya müdahil olmasına kadar gidiyor. İyi bir ressam, gerçek bir yenilikçi olmak, huysuz (belki de kötü) bir insan olmanızı gölgelemiyor, engellemiyor da. İşinizi iyi yapmanız, herkese istediğiniz gibi davranma özgürlüğü vermiyor. Caravaggio'nun enginar tabağını devirişinin üzerinden tam 415 yıl geçtiği sırada biz, İstanbul Havalimanı'nda yer hizmetleri görevlisine hakaret edip ortalığı geren bir kadını tartışıyorduk. 415 yılda, insanların hizmet sektöründe çalışanlara davranışlarında gram değişim olmadığını gördük. Ne Caravaggio kendini değiştirdi ne de kendisinden 415 yıl sonra hemcinsine ağza alınmayacak lafları peş peşe sıralayan kadın değiştirecek. Caravaggio'nun sahip olduğu 'fırça ve boyayla yaratma becerisi' ve 415 yıl sonra karşımıza çıkan bir benzeri olan hanımefendinin sahip olduğu kariyer, onların davranışlarında hiçbir şekilde etkili değil belli ki. Nitekim günümüzde, koca koca odalara, iri iri koltuklara, onlarca çalışana ve ekip arkadaşına sahip olmak, pek de bir şeyi değiştirmiyor belli ki. Kabaysanız, kabasınız işte. Ya da ünlü bir oyuncu olup rol aldığı tüm projelerde dikkatleri üzerinize çekebilecek kadar başarı sağlamak da yetmiyor belli ki 'iyi insan' olmaya. Önceliğinizin, hangi kelimenin başına 'iyi' sıfatı eklemek olduğuna çok iyi karar vermeniz gerek. Gonca Vuslateri'nin yaşadığı şu Twitter tartışması da bunu gösterdi. Bir anlık sinir, bir anlık öfke gibi açıklamalar, ne Gonca Vuslateri'ni ne havalimanındaki yolcuyu ne de Caravaggio'yu haklı çıkarmıyor. Konu, davranışların bütününe sirayet eden, apaçık bir Sen benim kim olduğumu biliyor musun? tavrı. Benim kim olduğumu bilmiyorsan, ziyaretçi listesini elinden çekip alırım, enginar tabağını devirip sana kılıç çekerim, seni onca insanın önünde ve işinin başındayken aşağılarım! demektir bu. Caravaggio'dan 1400 yıl kadar sonra, fiilen devam eden bir Ben işimde iyiyim, bu nedenle gerisi beni ilgilendirmez tutumudur. Fakat esas soru, iyi bir insan olmadığınız: Ünvanınız, ününüz, şöhretiniz, becerileriniz, yetenekleriniz, paranız bu noktada etkisiz kalıyor. Sizi iyi bir insan yapan, 'diğerlerine' nasıl davrandığınızdır. Kendinize davranılmasını isteyebileceğiniz gibi mi davranıyorsunuz, canınızın istediği gibi mi? Garson, yer hizmetleri görevlisi ya da hostes... 'Kime' karşı kötü davrandığınız değil, 'nasıl' davrandığınız mühim. Kötü bir insan ama işini iyi yapıyor gibi bir algı toplumun içine usul usul yerleştiyse bile, bir an önce tarihe karışmalı. Siz başarılıysanız, kendinize ve çalıştığınız kuruma faydalı olacak şekilde başarılısınız demektir. Bu, davranışlarınızı belirlememeli. Ancak iyi bir insan olursanız geri kalanı başarılır. Yoksa 1400 yıl sonra bile bu yaptığınız hatırlanır ve kötü imajınız devam eder. İşinizi ne kadar iyi yapıyor olursanız olun... andac.uzel@demirorenmedya.com