Avrupa'yı yerle bir eden hastalık: Veba
Koronavirüsle bir gerçek tekrar gün yüzüne çıktı; Salgın hastalıklar. Tarihin birçok devrinde karşılaştığımız salgın hastalıklar yüzlerce, binlerce insanın hayatını alan bu hastalıkların en büyüğü vebaydı. Avrupa’yı kasıp kavuran veba salgını neler yapmıştı ki unutulmaz olmuştu?
1
Veba nedir?
Â
Veba, Yersinia pestis adındaki bakteri tarafından oluşturulan enfeksiyon hastalıklarına verilen genel isimdir. Antik çağlardan beri görülmekte olup hala Afirka’nın bazı bölgelerinde mevcuttur.
Â
2
Vebayı fareler mi taşımıştır?
Â
Bulaşıcı ve öldürücü bir hastalıktır. Vebanın farelerden bulaştığı kanısı yaygındır, ancak gerçekte bakteriyi yayan bir tür piredir ve fareler de bu hastalığın kurbanıdırlar.
Tarihte veba salgınlarından önce şehirlerde büyük miktarda fare ölümlerinin meydana geldiği görülmüş, ölü farelerle temas eden insanların, pire ısırması nedeniyle bu hastalığa maruz kaldıkları tespit edilmiştir.
Â
3
Veba nasıl ortaya çıkar?
Â
İbn-i Sina (980-1037)'ya göre veba; durgun sular, gömülmeyen çürümüş cesetler, kayan yıldızlar, göktaşları, şiddetli ve sıcak rüzgârlar, yağmursuz fırtına nemliliği gibi hava ve toprak etkenleriyle havanın bozulmasından kaynaklanır. Çağdaş bir deyim kullanmak istersek, atmosfer kirliliğindeki değişiklikler.
Â
4
Kara Ölüm geliyor
Â
Girizgâhtan sonra asıl konumuza gelebiliriz. Avrupa o güne kadar gördüğü en büyük işgal ile karşı karşıyaydı. Moğollar doludizgin Orta Asya’dan kalkmış Avrupa kapılarına dayanmıştı. Gittikleri yerleri yakıp yıkıyor böylece ele geçiriyorlardı.
Â
5
Avrupa’ya giriş yaptı
Â
Moğollar Avrupa’yı ele geçirmeyi kafalarına koymuşlardı. Karşılarına çıkan kaleleri bir bir ele geçiyorlardı. Ancak bazı yerler oldukça fazla direnç sağlıyorlardı. Onlardan biri de Kırım’dı. İşte tam burada tarihin biyolojik silahı devreye girdi.
Â
6
Veba yaygındı
Â
Moğollar Kırım’ı Cenevizlilerden almak istiyorlardı. Ancak zorlu rakibi karşısında bir fikir akıllarına geldi. O sıralar Moğolların işgal ettiği topraklarda veba yaygındı ve birçok ölüm oluyordu. Komutanın aklına bu ölüleri kalelerin içine atma fikri gelmişti ama nasıl yapacaklardı?
Â
7
Mancınık kullandılar
Â
Cevabı çabucak buldular. Vebalı bedenleri mancınığa bağlayıp kalelerin içine atıyorlardı. Oldukça bulaşıcı bu hastalık kısa sürede bütün kaleye yayılıyor, herkesi hasta ediyordu. Moğollar da şehri ele geçirirdi.
Â
8
Yolculuğuna başladı
Â
Kırım’da başlayan bu ‘yolculuk’ hızla yayındı. Çünkü hasta olan Kırım şehri Cenevizlilere aitti ve Cenevizliler de tacir bir topluluktu. Haliyle hastalık kolaylıkla Avrupa’ya taşındı gemilerle.
Â
9
Moğollar bastırıyor
Â
Gemi dışında hastalık savaşlarla da yayılıyordu. Moğollar Viyana önlerine kadar gelmişti. 1347 Avrupa tarihi için kara bir dönemin başlangıcı olmuştu.
Â
10
Ölüm her yerde
Â
Birkaç yıl içinde Avrupa’nın neredeyse tamamında veba hastalığı görülüyordu. Zengin fakir soylu sıradan vatandaş demiyor, tuttuğunu öldürüyordu veba. Hatta Aragon kralı IV. Pedro'nun karısı Kraliçe Leanor ve Kastilya kralı XI. Alfonso'nun oğluyla evlenmeye giderken Bordeaux'da ölen, İngiltere kralı III. Edward'ın kızı Joan da vardı. İki Canterbury başpiskoposu art arda vebadan öldü.
Â
11
Adı Kara Ölüm oldu
Â
14. yüzyılda bu salgına "Büyük Ölüm" dense de, daha sonraki yıllarda "Kara Ölüm" olarak tanımlanmıştır. Bunun sebebi de, genel inanca göre, bu hastalık sonucunda deri altı kanamalar yüzünden derinin siyaha dönmesidir. Aslında bu ad mecazi anlamda kullanılmış olup, "kara" burada kasvetli, sıkıntılı, kederli anlamına gelir.
Â
12
Yahudileri katlettiler
Â
Veba sonrası milyonlarca insan hayatını kaybetmişti. Avrupa milletleri de ilk kurban olarak Yahudileri seçmişlerdi. Yahudilerin suları zehirlediği ve bu yüzden hastalığın ortaya çıktığını savunanlar acımasız bir katliama imza attı. Yakaladıkları Yahudileri canlı canlı ateşe atıp yakıyorlardı.
Â
13
