Aşı pasaportu zorunlu mu olacak?

Dünya genelinde ülkeler hızlı bir şekilde vatandaşlarını aşılama çalışmalarını sürdürürken mevcut aşı çeşitliliğinden doğan bazı sorunlar meydana geldi. Dünya genelinde seyahat dolaşımında aşı yaptırma zorunluluğuna dair herkesin aklında birden fazla soru var. Yaptırdığımız aşılar seyahat edebileceğimiz ülkeleri mi belirleyecek? Aşı pasaportu uygulaması gerçek mi? Öncelikle aşı pasaportunu açıklamakta fayda var. Basit bir şekilde anlatmak gerekirse aşı pasaportu, bir ülkeden herhangi bir ülkeye seyahat etmek için Kovid-19 aşısı olduğunuzu kanıtlamak için kullanılan belgeye denir. Bu belgenin zorunluluğu ile ilgili insanlar ikiye bölünmüş durumda. Kimileri bu pasaportun uygulanmasını desteklerken ve çok sağlıklı bir uygulama olduğunu düşünürken kimileri de aşı pasaportunun temelde eşitsizlik yaratan bir uygulama olduğunu düşünüyor. Geçtiğimiz aylarda Avrupa İlaç Ajansı tarafınfan aşı pasaportu fikri ortaya atılmıştı. Bu uygulama ile ilgili ülkeler düşüneceklerini iletmişlerdi. Avrupa Birliği tarafından geliştirilen aşı pasaportunda ise yalnızca Avrupa İlaç Ajansı tarafından onaylanan aşıların kabul edileceği bildirildi. Avrupa Birliği’nin 27 ülkesinde geçerli olacak aşı pasaportunda sadece Avrupa İlaç Ajansı’nın onayladığı aşıların kabul edileceğinin bildirildiğini söyledik. Şimdiye kadar ise Avrupa İlaç Ajansı, dünya genelinde geliştirilen 4 aşıyı onayladı. Avrupa İlaç Ajansı’nın onayladığı 4 aşı ise; Pfizer-BioNTech, Moderna, AstraZenaca ve Johnson&Johnson aşıları oldu. Hepimizin bildiği üzere Pfizer-BioNTech, Moderna, AstraZenaca ve Johnson&Johnson aşılarının yanı sıra şu an Rusya'nın geliştirdiği Sputnik V ve Çin'in geliştirdiği Sinovac aşıları da mevcut. Bu iki aşının Avrupa İlaç Ajansı bünyesinde onayı ile ilgili herhangi bir bilgiye rastlamadık. Sinovac ve Sputnik V aşılarının da aşı pasaportuna dahil edilebilmesi için Avrupa İlaç Ajansı tarafından kabul edilmesi gerekiyor. Sputnik aşısı geçtiğimiz ay değerlendirme sürecine girdi fakat şimdilik Sinovac’ın Avrupa Birliği ile bir anlaşması olmadığı ve herhangi bir izin talebinin kamuoyuna açıklanmadığı belirtildi. Asıl önemli nokta aşı pasaportunun zorunlu olup olmadığı ile ilgili. Avrupa İlaç Ajansı tarafından sunulan aşı pasaportunun zorunluluğu ile ilgili henüz net bir bilgi verilmedi. Haziran ayında yürürlüğe girmesi planlanan aşı pasaportu ile ilgili belgenin Konsey ve Avrupa Parlamentosu Üyeleri tarafından üzerinde çalışılması ve onaylanması gerekiyor. Her Avrupa Birliği ülkesinin, öncelikle aşı, yoksa negatif PCR testi sonucu ile AB dışından gelen yolcuların kabul edileceği bildirildi. Elbette aşı pasaportu uygulaması üzerine uzun uzun düşünülmesi gereken bir uygulama. Bu fikre elbette tüm ülkeler ilk etapta sıcak bakmamış. Hatta fikre karşı Avrupa Birliği ülkeleri içinde bazı eleştiriler de olmuş. Başta Fransa ve Almanya olmak üzere birçok ülke, pasaportun aşılanmış ve aşılanmamış vatandaşlar için bir eşitsizlik ve ayrımcılık yaratabilme riskini gündeme getirdi. Açıkçası Sinovac aşısının Avrupa İlaç Ajansı tarafından onaylanmaması ile ilgili net bir karar yok. AB İçişleri Komiseri Ylva Johansson, “Tüm üye devletlerin aşı pasaportunu uygulamaları beklenmektedir ancak Rus ve Çin aşıları gibi AB'de (henüz) tanınmayan aşılarla aşılanmış vatandaşlara izin verilip verilmeyeceğine her devletin kendisinin karar vermesi gerekecektir” ifadelerini kullandı. Uzmanların açıklamalarına göre Sinovac ve Sputnik V aşılarını onaylamama kararı Avrupa ülkelerine olan turizmi olumsuz etkileyebileceğinden bu durum hakkında henüz net bir yorum yapmak şu an mümkün değil. Şimdi biraz düşünelim. Bahsi geçen aşı pasaportu ile ilgili bazı güvenlik endişeleri olabilir. Pasaportta geçecek olan kişisel bilgilerin güvenliği ile ilgili AB İçişleri Komiseri Ylva Johansson açıklamalarda bulundu. Johansson, “Veriler merkezi bir veritabanında tutulmayacak ve üye devletler, pasaport sahibinin adı, kullanılan aşının türü, aşılama tarihi, herhangi bir test sonucu gibi gerekli verilerin sağlanması ve saklanmasından ve kişilerin dokunulmazlığından sorumlu olacaktır” dedi. Şimdilik AB ülkeleri sınırlarında geçerli olması planlanan pasaport ile ilgili küresel bir uygulamaya dönüştürülmesi hedefi var. Elbette bunun sağlanması için Dünya Sağlık Örgütü ile koordinasyonlu bir çalışma yürütülmesi gerek, şimdilik bu yalnızca bir fikir olmaktan öteye geçmiş değil. Fakat bazı ülkeler aşı pasaportunu pilot uygulama olarak denemeye başladı. Mesela, İsrail'in halihazırda kullanımda olan 'yeşil pasaport' adı verilen ve hükümet tarafından aşılanmış kişilere verilen bir dijital pasaport uygulaması bulunuyor. İngiltere'de ise bu uygulamayla ilgili Başbakan Boris Johnson, ayrımcı bir sistem yaratmamak için çok dikkatli olmak gerektiğini vurguladı ve yakın bir süre içerisinde Kovid-19 aşı pasaportu pilot uygulamasının başlatılacağı belirtildi. Diğer bir örnek ise ABD 'de gerçekleşecek. The Washington Post'un haberine göre ABD'de Biden yönetimi, aşı pasaportu ile ilgili planlara başladı. Avrupa genelinde uygulaması planlanan ve bazı ülkelerde pilot uygulamalara geçilirken gözler aşı pasaportu ile ilgili Dünya Sağlık Örgütü'ne çevrildi. Dünya Sağlık Örgütü sözcüsü Margaret Harris, DSÖ olarak biz bu aşamada aşı pasaportunu giriş veya çıkış için bir zorunluluk olarak görmek istemiyoruz çünkü aşının bu aşamada bulaşmayı önlediğinden emin değiliz şeklinde açıklamada bulundu. DSÖ'den gelen açıklamaya göre anladığımız kadarıyla mevcut belirsizlikler çerçevesinde net yorumlar yapabilmek ve kesin kararlar verebilmek şimdilik zor. twitter.com/betulyaseminn instagram.com/betulyaseminkeskin blykeskin@gmail.com