Arabistanlı Lawrence kimdir?

Casuslar kralı olarak bilinen, o dönemde Osmanlı'nın siyasi konumunu çokça etkilemiş "Kimmiş bu Arap Şükrü" diye karşıladığımız casus Arabistanlı Lawrance kimdir? I. Dünya Savaşı'nda önemi büyük olan Arabistanlı Lawrence tarih boyunca nelere ve kimlere ajanlık yaptı? "Araplar bizi sırtımızdan vurdu" sözlerinin arkasında Lawrence olabilir mi? Gelin, hep birlikte öğrenelim. Tarihe çöl şeytanı olarak geçen ve en garip casus olduğu yönünde iddialar bulunan Lawrence 1888 yılında dünyaya geldi. İngiliz asili olan, babasıyla karmaşık ilişkileri olmasından ötürü gayri meşru çocuk konumunda bulunan Lawrence'ın bu karmaşık durumu casus hayatını da derinden sarstı. Uzun yıllar babasıyla yaşadığı sorunla sebebiyle psikolojik rahatsızlıkla ile uğraştı. Arap coğrafyasına duyduğu ilginin altında da bu sorunlar kendini zaman zaman gösteriyordu. Arap casusu, Şam şeytanı Lawrence'ın casusluk öğrenimi üniversite yıllarında başladı. O dönemde David George Hogarth ile tanıştı ve Hogarth o dönemde Orta Doğu'da istihbarat çalışmaları yapıyordu. Bu çalışmaları yaparken Lawrence da yanında götürüyordu. Böyle böyle casusluk işi işlendi Lawrence'ın kanına. Bu sıralarda Arap Lawrence kendisine casusluk konusunda neredeyse bildiği her şeyi öğreten Gertrude Bell ile tanıştı. İkili çok güzel bir uyum yakalamıştı ve görenler onları anne-oğul sanıyorlardı. Lawrence üstadı Bell'den yerli halkla nasıl kaynaşacağını ve çöle dair birçok hayati öğrenmiş bulunuyordu. Bu çalışmalar esnasında da Lawrence'ın Arapçaya olan ilgisi arttı ve İngiltere'ye döndüğünde bu bilgisini arttırdı. Lawrence'ın bu merakı devam ederken Birinci Dünya Savaşı başladığında İngiliz politikacı Churchill’in himayesinde Kahire Ofisi kuruldu. Bu ofisin başlıca görevi; Osmanlı coğrafyasında istihbarat çalışmaları yapmaktı. Ofisin önemli elemanlarından biri Gertrude Bell’di. Bell, arkeoloji çalışmaları adı altında Osmanlı coğrafyasında yürüttüğü faaliyetler sayesinde İngiliz İstihbaratının güvenini kazanmış biriydi. Özellikle çektiği fotoğraflarla topoğrafyanın ve insan gücünün İngilizler lehine haritalandırılmasını sağlamıştı. Lawrance de Bell'in katkıları sayesinde bu ofise atandı. Ofise atandıktan kısa bir süre sonra Haşimi sülalesiyle yakın ilişkiler kurmayı başardı ve milis kuvvetlerini Osmanlı Devleti aleyhine örgütleyecekti Lawrence. O dönemlerde Şerif Hüseyin ve ailesi İstanbul'da göz altında tutuluyordu. Sultan Abdülhamid Şerif Hüseyin’in bölgede güçlenmesine izin vermiyordu; ama onu diğer aşiretlere karşı da denge unsuru olarak kullanmaktaydı. 1908 yılında, 31 Mart Vakası sonrası İstanbul’da kontrolü ele geçiren Hareket Ordusu, Sultan Abdülhamid’i tahttan indirdi. Bütün bu gelişmeler coğrafyayı yakından tanıyan Lawrence’ın, Şerif Hüseyin’in oğlu Abdullah ile yakın bir ilişki kurmasını sağladı. Şerif Hüseyin, başta açık bir Osmanlı karşıtlığı yürütmüyordu; ama Şam şeytanı Lawrence’ın ve oğlu Abdullah’ın telkinleriyle fikir değiştirdi. Sonuç olarak, oğul Abdullah ve Lawrence, Şerif Hüseyin’i ikna ettikten sonra kurdukları milis güçleriyle Osmanlı askerine karşı bombalı eylemler, su kuyularını tahrip ve tren raylarını kullanılmaz hale getirmek gibi eylemlere girişti. Bu eylemlerde Araplar Osmanlı’ya ihanet etti gibi bir yaklaşım söz konusuysa da Lawrence ve Kral Abdullah birliklerinin toplamı 25 bin kişiyi bulmuyordu. Zaten İngiliz hükümeti de Lawrance'ın birliklerine gerçek anlamda değer vermiyor ve ilkel görüyorlardı. Fakat daha sonra Akabe'nin Lawrence tarafından alınması meşhur İngiliz Komutan Allenby’in Lawrence’a destek vermesini sağladı. Lawrence savaş boyunca Irak Cephesi komutanı Sakallı Nurettin Paşa’nın sınırlı kuvvetle düzenli İngiliz birliklerine karşı elde ettiği muazzam zaferler ve Fahrettin Paşa’nın Medine’de gösterdiği destansı direniş sebebiyle Türk askerine karşı büyük bir nefret hissine kapılmıştı ve Türk askerini esir almayın emri verdirerek bütün Türk askerlerini katlettirmişti. Hatta ve hatta bu katliam Lawrence'ın bir Türk subay tarafından tecavüz edildiği yönünde iddialarla perdelenmeye çalışılsa da hiçbir kaynakta böyle bir tecavüzden söz edilmemektedir. Nitekim de Lawrence bu katliamı daha sonra kendisi de kınamıştı. Lawrence savaştan sonra adını değiştirerek İngiliz Hava Kuvvetlerine katıldı. Anılarını yazmak istiyordu; ama ekonomik olarak bunu yayınlayacak parası yoktu. Zaten eserinin destekçi bulmak için yaptığı ilk neşri esrarengiz bir biçimde ortadan kayboldu. Yıllar sonra İtalya'da ortaya çıkan bir adam kendisinin Lawrance olduğunu iddia etse de kimine göre Çölün Kralı kimine göre şehir efsanesi olan Lawrence'ın nerede ve nasıl öldüğü hâlâ bilinmemektedir. Fazilet.Senol@milliyet.com.tr twitter.com/SenolFazilet instagram.com/SenolFazilet