‘Bu yerde sizin kadar benim de yaşama hakkım var’

Efnan Atmaca - Nushu Tiyatro’nun yeni oyunu “Kediler Bataklığı’nda” sezonun en merak edilen yapımlarından biriydi. Çünkü Marina Carr’in yazdığı bu oyun kadın anlatısını merkeze alması, mitolojik altyapısı ve göndermelerinin yanı sıra İrlanda kültürünü yansıtırken evrensele ulaşabilmesi açısından hem akademik çevrelerde hem de sahnelerde önemli bir yere sahip. Oyun prömiyerini geçen salı günü DasDas’ta yaptı. Oyunun sonunda sahneye çıkan yönetmen Cansu Cansaslan, yapımda görev alanlara teşekkür etti ve hayalinin gerçekleştiğini söyledi. En son söyleyeceğimi başa alıp, bir seyirci olarak Canaslan’a bizi bu hayale ortak ettiği için teşekkür etmek isterim.

Denklemin dışında

“Kediler Bataklığı’nda”, Hester Swane’in hikâyesini konu alıyor. Hester, daha küçücükken onu terk eden annesinin dönüşünü bekleyen ama bu çaresiz bekleyiş içinde kendine bir dünya da kurmaya çalışan bir kadın. Kendinden küçük birine âşık oluyor. Evlilik dışı bir kız çocuğu dünyaya getiriyor. Ama gün geliyor o âşık olduğu adam kendine toplum tarafından kabullenebilir, alkışlanabilir, takdir edilebilir yeni bir hayat kurmaya karar verip Hester’i denklemin dışına itiyor. Aralarında hiçbir şey yaşanmamış gibi üstelik.. Geçmişin hayaletleri Hester’i terk etmezken bu şartlarda nefes almaya çalışıyor. Ama onun gibi bir kadın için kodları belli, yargıları sert, kuralları değişmez bu toplum içinde var olmak, ayakta kalmak, olduğu gibi kabullenilmek imkânsız. Bu mücadele zaten travmalarla dolu bir geçmişe sahip Hester için yaşamı daha da yıkıcı hâle getiriyor.

Tragedya kuralları

Carr oyunda İrlanda kırsal yaşamını ve folklorunu, antik Yunan tragedyasıyla harmanlıyor. Hemen belirteyim Canaslan’ın sahnelemesi ve kullanılan dekorlarla kostümler seyirciyi İstanbul’dan İrlanda’ya götürmeyi başarıyor. Sahnede grotesk bir ortam yaratılıyor. Euripides’in “Medea”sından esinlenen oyunda Hester karakteriyle annelik ve kadınlık kavramları sorgulanıyor. Feminist bir bakış açısına sahip oyunda ihanet, intikam, annelik, kimlik gibi temalar öne çıkıyor. Elbette en büyük sorgulama kadınlık üzerinden yapılıyor. Erkek egemen toplumun biçtiği rollerin dışında kalan kadın marjinalleştiriliyor, dışlanıyor ve en kötüsü kendine yapılanlara itaat edip dışlanmayı gönüllüce kabullenmesi bekleniyor. Aksi davranan ise tehdit edilip cezalandırılıyor. Umutsuzluğun eşiğinde duran bir kadının intikamı nasıl oluyor, oyun anlatıyor. Oyunda “Kendimden korkuyorum” diyor Hester ve haklı çünkü yazar bu aşamada tragedyanın kurallarını takip etmeyi tercih ediyor.

Siyah ile beyaz arasında

“Kediler Bataklığı’nda” kadına biçilen rollere karşı güçlü bir eleştiri sunuyor. Hester’in karşısına sevgilisinin evleneceği örnek gelin adayını koyuyor, kayınvalide karakteriyle kadının kadına düşmanlık yaptığını gösteriyor. Destek olan da var elbette. Bataklığın bilgesi karakteri oyunun mitolojik havasına katkıda bulunuyor. Aynı zamanda her insanın bir hikâyesi, bir sırrı olduğunu hatırlatıyor oyun bize. Olduğumuz kişiye nasıl dönüştüğümüzü gösteriyor. İyi ve kötü kalıplarını yerle bir edip siyah ile beyazın arafında bir yolculuğa davet ediyor. Hester’in oyundaki en etkili repliklerinden biri “Bu yerde sizin kadar benim de yaşama hakkım var”... Bu cümle dün olduğu gibi bugün de geçerliliğini koruyor.

Seyir zevki yüksek

Oyunda Ilgaz Kaya, Kaan Songün, Maya Güler, Melissa Yıldırımer, Nagihan Gürkan, Pınar Tuncegil, Selen Kurtaran, Şevket Süha Tezel, Yasin Özcan, Yılmaz Gökgöz rol alıyorlar. Oyuncular performanslarıyla yönetmen Cansu Canaslan’ın hayalini epey bir adım daha öteye taşıyarak seyir zevki yüksek bir oyun ortaya koyuyorlar. Hester’in kızını oynayan küçük oyuncuya ufak bir parantez açmak gerekiyor. Sahnedeki enerjisi, tatlılığı ve performansıyla bu karanlık oyuna neşe getiriyor.