Yalanlar kişisel arşive sığmadı

Popüler bilim platformlarıyla ilgili dosyamızın ikinci bölümünde dergi projesi olarak yola çıkıp bugün internet üzerinden programlar yapan ‘Açık Bilim’ ile asılsız iddialara yönelik kişisel arşiv çalışmasıyken açık bir bloga dönüşen ‘Yalansavar’ var. Açık Bilim, ayda bir gün canlı gösteri yaparak etkinliklerini internet mecrasının dışına da taşıyor. Açık Bilim bağışlarla, Yalansavar ise ekip üyelerinin ekonomik desteğiyle faaliyetlerini sürdürüyor. Yalansavar’dan Işıl Arıcan “Yaptığımız işin niteliği itibarıyla zaten karşıtlarımız bizi hemen ‘paralı kalem’ olmakla karaladığı için hiçbir oluşum ve firmadan destek almıyoruz. Zaten şimdiye dek ilaç firmalarından tutun da, güneş yağı, telefon, yoğurt ve hatta tuz lobisi adamı olmakla suçlandık” diyor.

İnteraktif sanal dergi

Dijital medya ürünlerinin internet üzerinden dinlenmek üzere yayımlanmasına “podcast” ismi veriliyor. Bir podcast kanalı olan Açık Bilim’i de Tevfik Uyar’la konuştuk. Açık Bilim, Türkiye’deki bilim yayıncılığının kötüye gittiği bir dönemde, bir dergi projesi olarak düşünülüp, interaktif bir sanal dergiye dönüşmüş. Bugün de podcast kanalı olarak yoluna devam ediyor. Uyar, moleküler biyoloji ve genetik, kanser araştırmaları, davranış bilimleri ve sinirbilimin daha popüler alanlar olduğunu düşünüyor. Uyar, bu konuyla ilgili şunları söylüyor: “Benim kendi akademik ve popüler bilim (basılı) yayınlarım genelde bilim ve sözdebilimin nasıl ayrılabileceği, sözdebilimlerin topluma zararı, astroloji gibi sözdebilimlerin iç yüzü üzerine ve en azından bizim okur kitlemiz açısından bunların oldukça okunur ve popüler olduğunu görebiliyorum.”

iTunes’ta ilk 3’te

Açık Bilim podcast kanalındaki aylık dinlenme sayısı 100 bin. Yayınladıkları tüm bölümler uzun vadede ortalama 20 bin kişi tarafından dinleniyor. Açık Bilim, iTunes Türkiye podcast kategorisinde ilk 3’te. Uyar, dinleyici kitlesiyle ilgili olarak “Bilimle hiç ilgilenmezken bilime merak duyanlardan, öğretim görevlilerine -ki bazı bölümlerimizin ödev olarak verildiğini görüyoruz internette kimi zaman- geniş bir yelpaze. Özellikle de lise öğrencilerine eriştiğimizi görüyorum ki bu çok daha mutluluk verici bizim açımızdan” diyor.

Gönüllü abonelik

‘Açık Bilim’ finansal destek almıyor. Sunucu giderleri için gönüllü ücretli abonelik sistemi kurmuşlar.Buradan çok küçük bir meblağ elde ederek aylık 100 bin dinleme kadar büyük bir trafiği kaldırabilecek sunucuya geçmişler. Ayda bir gün yaptıkları canlı gösteri için de mekân sponsorları var.

Okurla buluşma

Açık Bilim, yalnızca sanal dünyadan ibaret değil. Her ayın ilk pazarı “Yalansavar Buluşması ve Canlı Muhabbet Teorisi” düzenlemeye çalışıyorlar. Uyar, bu toplantıları şöyle özetliyor: “Hem dinleyicilerimiz, hem de Yalansavar okurları bir araya geliyoruz. Yalansavar kapsamında mutlaka bir seminer veriliyor. Hemen ardından Kaan Öztürk ile birlikte o haftanın Muhabbet Teorisi’ni sahnede, Youtube’dan naklen yayınla gerçekleştiriyoruz. Düzenli buluşmak harika bir sinerji yarattı. Arkadaşlıklar oluştu. Eğleniyor ve öğreniyoruz.”

‘Yalansavar’ hızla büyüdü

Yalansavar, 2009 yılında Işıl Arıcan ve eşi Cüneyt Özdaş tarafından kuruldu. O dönem amaçları sık sık karşılarına çıkan asılsız iddia ve şehir efsanelerine yönelik kişisel bir arşiv yaratmaktı. Bu kişisel arşiv, şehir efsanelerinin çokluğu karşısında büyüyüp açık bir blog haline dönüştü, ekip de büyüdü. Yalansavar ekibinde şu anda farklı eğitim ve uzmanlık alanı olan 11 yazar var. Arıcan “Ekip üyelerimiz arasında tıptan sinirbilime, fizikten bilgisayar bilimlerine, biyolojiden uçak mühendisliğine dek farklı uzmanlık alanı olan gerek bilim insanı, gerek profesyonel olarak çalışmış kişiler mevcut. Zaten ekibin zenginliği de eğitim ve iş hayatında bu denli farklı alanları kapsayan bilgi birikimini bir araya getirmesinin bir sonucu” diyor.

En çok okunan: Aşı karşıtlığı

Arıcan, Yalansavar’ın kapsamını şöyle açıklıyor: “Yanlış inanış ve iddiaları irdelemenin yanında eleştirel düşünce metodolojisi ve felsefesi konularını da işlemeye çalışıyoruz. Örneğin ‘erke dönergeci’ gibi devridaim makinaları ile ilgili bir yazının ana konusu fizik iken, zayıflattığını iddia eden mango çayı ya da aşı karşıtlığı ile ilgili bir yazıda tıp alanına giriyoruz. Komplo teorilerinden bahsederken bilişsel psikolojiye, homeopatinin etkisizliğini anlatırken fizik ve kimyaya değiniyoruz. En çok okunan yazılarımız aşı karşıtlığını irdeleyen makalelerimiz ile homeopati konulu yazılarımız sanırım.”

35 bin kişi dinliyor

16 podcast yayını yapan Yalansavar, her bölüm yaklaşık 35 bin kişi tarafından dinlenmiş. Yalansavar, 2017 yılının en çok dinlenen ikinci bilim konulu podcast’i. Bir süre düzenli yayına ara veren Yalansavar’ın dinleyici kitlesi çoğunlukla lisans ve yüksek lisans öğrencileri. Tıbbî konulara sık değindikleri için daha ileri yaşlardan da düzenli dinleyicileri var.

Dışarıdan finansman yok

Yalansavar da dışarıdan maddi destek almıyor. Finansman, ekip üyelerinden sağlanıyor. Arıcan “Yaptığımız işin niteliği itibarıyla zaten karşıtlarımız bizi hemen ‘paralı kalem’ olmakla karaladığı için hiçbir oluşum ve firmadan destek almıyor, tamamen gönüllü olarak bu platformları, teknik alt yapıyı karşılıyoruz. Zaten şimdiye dek ilaç firmalarından tutun da, güneş yağı, telefon, yoğurt ve hatta tuz lobisi adamı olmakla suçlandık” diyor.