Türkiye’den toz fırtınası diplomasisi! Sarı fırtına gerçeğine yapay zekâlı analiz

MELTEM GÜNEŞ- Bakanlığın 2024 Yılı Yatırım İzleme ve Değerlendirme Raporu’nda, küresel iklim değişikliğinin etkileri ile son dönemde artan kum ve toz fırtınalarına karşı yapılan çalışmalara yer verildi. Rapora göre, “Fırat-Dicle Havzaları Kum ve Toz Kaynak Alanlarının Değişimlerinin İncelenmesi Projesi” için 3,5 milyon TL bütçe ayrıldı. Kum ve toz fırtınalarının özellikle kurak ve yarı kurak alanlarda meydana geldiği ve taşınan maddenin büyüklüğüne göre bölgesel veya sınır aşan etkiye sahip olduğu ifade edilen raporda, bunun sağlıktan ulaşıma kadar birçok sektörü ve topluluğu etkilediğine dikkat çekildi.

İran’ın iddiası

Kum ve toz fırtınalarının, dünya genelinde önemli bir çevre olayı olmasına karşın; şiddeti, sayısı, kaynak alanları, oluşum sebepleri ve tahminleri konusunda belirsizlikler bulunduğu, bilimsel çalışmaların kapsayıcılığı ve ölçeğinin sorunları çözmede yetersiz kaldığı vurgulanan raporda, “İran tarafından, bu belirsizlikler ve yetersizliklerden beslenilerek, ülkemizde yapılan barajların Suriye ve Irak’ta yeni toz kaynak alanlarının oluşmasına sebebiyet verdiği ifade edilmektedir” denildi. Kum ve toz fırtınaları projesi ile Fırat-Dicle Havzası’nda İran’ın iddialarına ve ileride oluşabilecek “mesnetsiz” benzer iddialara karşı bilimsel bir altlık ile cevap verilmesinin amaçlandığı kaydedildi. Proje ile kum ve toz fırtınaları kaynak alanlarının değişiminin arazi, atmosferik ve sosyo-kültürel gibi çok yönlü bakış açısıyla incelenmesinin sağlanacağı ifade edildi.

Hangi barajlar var?

Geniş bir alana sahip Fırat ve Dicle Havzası’nın güneyinde Suriye, Irak ve İran toprakları yer alıyor. Türkiye tarafında Fırat nehri üzerinde Keban, Karakaya, Atatürk, Birecik ve Karkamış olmak üzere 5 adet baraj yer alıyor. Dicle nehri üzerinde ise Devegeçidi, Ilısu, Batman, Dicle, Kralkızı ve Garzan olmak üzere 6 baraj bulunuyor.

Sebebi terk edilen tarım arazileri

Bakanlığa bağlı Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü’nün 2001-2019 arasındaki değişimleri değerlendirdiği çalışmasında, 18 yıllık dönemde Irak, Suriye ve İran’da meydana gelen bozulumun büyük çoğunluğunun terk edilen tarım alanları ile çöl alanlarında meydana geldiği tespit edildi. Çölleşme eğilimindeki alanların büyük bölümünün Suriye sınırları içerisinde yer alan ve terk edilen tarım alanlarının yoğun olduğu bölgelerde, yeşillenme eğilimindeki alanların ise her iki nehrin birleşerek beslediği kısımda yoğunlaştığı görüldü.