Eşit ve özgür bir yaşam çığlığı

ÇİĞDEM YILMAZ İstanbul - Taliban’ın yönetimi ele geçirmesiyle ortaokul ve lise çağındaki kızların eğitim almasına izin verilmeyen Afganistan’da, kız öğrenciler eğitimlerine kurs merkezlerinde gizli bir şekilde devam ediyor. Taliban’la birlikte kızların yüzde 80 oranında okula erişiminin azaldığını anlatan kız öğrenciler, Milliyet’e Taliban yönetimiyle birlikte hayatlarında yaşanan değişimi anlattı: “Taliban okulları kapatınca kurslarda para karşılığı gizli eğitime mecbur kaldık. Korku altında günlük rutinlerimizi yapmaya çalışıyoruz. Aileler kızlara yönelik tehditler nedeniyle kız çocuklarını eğitime gönderemiyor.” 

Afganistan’da Taliban’ın yönetimi ele geçirmesinin ardından kadınlar ve kızlar evlere hapsedilirken, okula gidenlerin de eğitimi yarıda kaldı. Cevzcan ve Faryab illeri dışında Afganistan’da kız öğrencilerin ikinci seviye eğitim alması yasaklandı, kız liseleri ve ortaokulları Taliban’ın emriyle kapatıldı. Binlerce kızın eğitim hayatı sona ererken, bazı kız çocukları da Taliban yönetiminden gizli bir şekilde, kurs merkezlerinde eğitimlerine devam etmeye başladı. Eğitimlerine gizli bir şekilde devam etmeye çalışan kız öğrencilere, gazetemizdeki Afganistanlı stajyerimiz Farıshta Akbari aracılığıyla ulaştık. İsimlerini açık şekilde yazmamız halinde can güvenlikleri tehdit altına girecek olan kızlar, Taliban sonrası yaşamlarındaki değişikliği Milliyet’e anlattılar. 

‘Korku ve endişe var’ 

Afganistan’ın Herat kentinde yaşayan 17 yaşındaki F.W. Taliban yönetime geldiğinde 11. sınıftaymış. Şu anda gizli bir kursta eğitimine devam ettiğini söyleyen F.W., “Eğitim bizler için tamamen yasaklanmış durumda. Biz de gizli gizli kurslara gidiyoruz. Ancak kurslarda aldığımız eğitim okulda aldığımız eğitimle aynı olmuyor. Taliban yönetime geldiği günden bu yana her gün büyük bir korku ve endişe var. Korku altında günlük rutinlerimizi yapmaya çalışıyoruz. Birkaç kez Taliban yönetimindeki kişiler kursumuzu ziyaret etti, kız öğrenciler hemen kaçtı. Kurslarımızın kapatılmasından da korkuyoruz. Bir de burada ekonomi çok kötü. Yüksek maliyetli yaşamla ilgili ciddi sorunlarımız var. Derslerimiz için ödediğimiz ücret çok yüksek ve bu bize sorun çıkarıyor. İstediğimiz okulların açılması ve en önemlisi de yeniden özgürlüğümüze kavuşmak” diye konuştu. 

Eşit ve özgür yaşam 

Herat kentinde yaşayan 20 yaşındaki N.M. de şunları anlattı: “Taliban’ın kadın ve kız çocuklarıyla sorunu olmasaydı şu an 12. sınıfta okuyacaktım. Şimdi özel bir kursta, gizli ve korku içeresinde eğitimime devam ediyorum. Ancak aldığımız bu eğitime tam odaklanamıyoruz. Çünkü bir tarafta ekonomik kaygı var, diğer tarafta Taliban baskısı. Sınıf arkadaşlarımın çoğu kurs ücretini karşılayamadı. Taliban hükümetinden kadın erkek ayrımına son vermesini talep ediyoruz. Her şeyden önemlisi kadın erkek ayrımının olmadığı eşit ve özgür bir yaşam istiyoruz.” 

‘Ülkeyi terk ederim’ 

Geleceğe dair endişelerinin olduğunu söyleyen N.N (16), “Taliban iktidara geldiğinde 10. sınıftaydım. Taliban okulları kapatmamış olsaydı şu anda üniversite sınavına hazırlanacaktım. Şu anda özel bir kurs merkezinde gizli bir şekilde eğitim alıyorum. Sınıf arkadaşlarımın sadece 4’te biri bu eğitimlerden faydalanabiliyor, geri kalanı okula gidemiyor. Bunun bir nedeni de kız çocukları için büyük bir tehdit söz konusu ve ailelerin büyük bir kısmı da bu tehditten dolayı kızlarını bu kurslara göndermiyor. Biz de bu kurslara gidiyoruz ama hiçbir şey belli değil. Üniversite sınavına girebilecek miyiz? Okullar yeniden açılacak mı? Gelecek için de endişelerimiz var. Güvende hissetmiyoruz. Kadınların halka açık yerlerde yürüme hakları yok ve erkeklerin eşlik etmesi gerekiyor. Ekonomik durumumuz her geçen daha kötü oluyor. Durum böyle devam ederse, ülkeyi terk etmekten başka çare yok” ifadelerini kullandı. 

‘KIZLARIN OKUMA ORANI YÜZDE 80 DÜŞTÜ’

Talibanla birlikte kızların yüzde 80 oranında okula erişiminin azaldığına dikkat çeken R. M.(18) de, şunları anlattı: “Okullarımız şu anda kapalı. Şu an, üniversite giriş sınavı hazırlık kurslarında gizli devam ediyoruz. İmkanlarım kısıtlı, az sayıda hocam, kitabım vardı ama yine iyi eğitim alıyorduk. Hem biz hem de hocalarımız imkanlar olmamasına rağmen çok uğraşıyorduk. Hepimizde belirsiz bir gelecek korkusu var. Okullar kapandığı ve kadınların çalışma hakkı olmadığı için moralleri bozuluyor. Taliban’dan önce sınıflarımız karmaydı. Önceki yıllarda yüzde 50-60’tan fazla kız ve aynı sayıda erkek vardı. Ama şimdi maalesef sınıflar ayrı ve sadece kızlar var ve sayımız şu an 10 kişi.”

‘Türkiye’ye iyi ki gelmişim’

Stajyerimiz Farıshta Akbari (20) Türkiye’ye geliş hikayesini şu sözlerle anlattı: “2018 yılında kazandığım bir eğitim bursu ile Ankara’ya geldim. Burada 1 yıl dil eğitimi aldıktan sonra da, Ankara Üniversitesi Gazetecilik Bölümü’nde girdim. Ben Türkiye’ye geldiğimde Taliban henüz yönetimi ele geçirmiş değildi. Onların yönetime gelmesiyle Afganistan’da her şey alt üst oldu. Ben bugün orada olsaydım, okula gidemeyecektim. O nedenle de iyi ki gelmişim. Zaten Taliban yönetimi ele geçirince, kaçabilen herkes kaçtı. Özellikle de eğitimli insanlar ülkeyi terk etti. Hala kaçabilenler kaçıyor.”