Mevcut binalar sıfır karbonlu binaya dönüştürülebilir mi?

Röportaj: Ülkü Karaburçak

Architecture 2030'un kuruluş amaçlarını ve misyonlarını açıklar mısınız?

Architecture 2030'un misyonu, inşa edilen ortamı sera gazlarının ana yayıcısı olmaktan çıkarıp, iklim krizine merkezi bir çözüm haline hızlı bir şekilde dönüştürmek. Eylem planımızın iki temel amacı var: İlki, 2030 yılına kadar inşa edilen çevrenin, enerji tüketiminde ve CO2 emisyonlarında önemli bir azalma ve 2040 yılına kadar fosil yakıt kaynaklı CO2 emisyonlarının tamamen ortadan kaldırılması. İkincisi, sürdürülebilir, dayanıklı, eşitlikçi ve sıfır karbonlu bina toplulukları ve şehirlerinin gelişiminin teşvik edilmesi.

2030 mücadelesi küresel ölçekte ne kadar yaygın olarak benimseniyor?

Kentsel çevre çoğunlukla binalar, inşaat ve altyapı kaynaklı, yıllık küresel sera gazı emisyonlarının %75'inden sorumlu. Bu emisyonların ortadan kaldırılması, iklim değişikliğini ele almanın anahtarı. Bunu başarmak için, “Architecture 2030”, 2006 yılında “2030 Mücadelesi”ni yayınladı. Küresel mimarlık ve inşaat sektöründen, yapılan yeni inşaatlardan ve büyük yenileme projelerinden fosil yakıt enerji tüketimini kademeli olarak azaltmalarını ve 2030'a kadar karbon nötr seviyesine ulaşmalarını istedi. Amerikan Mimarlar Enstitüsü (AIA), 2030 hedeflerine ulaşmak ve ilerlemeyi izlemek için ulusal bir çerçeve olan 2030 taahhüdünü oluşturdu. 800'ün üzerinde mimarlık, mühendislik ve planlama firması 2030 taahhüdünü benimsedi. 2019 yılında, İngiliz Kraliyet Mimarlar Enstitüsü (RIBA), operasyonel enerji kullanımı, somutlaştırılmış karbon ve su kullanımının azaltılması için 2030 hedeflerini belirleyen RIBA 2030 İklim Mücadelesi’ni kurdu.

Küresel karbon emisyonu ve bütçesi nedir? İnşaat sektörü bunun ne kadarını oluşturuyor?

2015 Paris Anlaşması’nın bir devamı olarak 2018 IPCC Özel Raporu, 1,5°C'lik küresel ısınma (IPCC SR15), 1,5°C sıcaklık sınırı ve 2°C sınırının çevresel etkilerindeki farklılığı modelledi. Rapora göre, sadece yarım derecelik bir ısınma farkı, iklim değişikliğinin yıkıcı ve yoğunlaştırıcı etkilerinin çoğunu önleyebilir. 2018 özel raporunda, küresel ısınmayı 1 Ocak 2018'den itibaren 1,5°C – 420 Gt CO2'ye sınırlama olasılığı %67 olan küresel karbon bütçesi yer almakta. 2020 yılı başı itibarıyla kalan CO2 emisyon bütçesi 340 Gt CO2. Yılda yaklaşık 40 Gt CO2 salınıyor ve halihazırda 80 Gt CO2 kullandık. Kalan 340 Gt CO2 karbon bütçesi, 2030 yılına kadar CO2 emisyonlarında %65 ve 2040 itibarıyla sıfır emisyon azaltımına eşittir. Bugün kentsel çevreler, çoğunlukla binalar ve altyapıdan kaynaklanan yıllık emisyonların yaklaşık %75'inden sorumlu.

Mimarlar ve tasarımcılar olarak endüstriyel karbon emisyonlarını nasıl azaltabiliriz?

Mimarlar ve tasarımcılar olarak, yapı ürünlerinin ve altyapının somutlaşmış karbonu olarak adlandırılan endüstriyel karbon emisyonlarını, malzemelerin tasarımı ve spesifikasyonu yoluyla azaltabiliriz. Yıllık olarak, tüm bina sektörü emisyonlarının %28'inden somutlaştırılmış karbon sorumlu. Ek olarak, tüm endüstriyel karbon emisyonlarının yaklaşık yarısından sadece iki malzeme, beton ve çelik sorumlu. Architecture 2030, tasarımcıların bu ve diğer yüksek etkili malzemelerin somutlaşmış karbonunu azaltmasını sağlamak için akıllı karbon malzemeleri paletini (Carbon Smart Materials Palette) geliştirdi. Palet, karbon azaltımına yönelik yüksek etkili yolları tanımlıyor.

Sıfır karbonlu bina nedir? Mevcut binalar sıfır karbonlu binaya dönüştürülebilir mi?

Sıfır karbonlu bina, enerji kullanımı için fosil yakıt tüketmeyen binadır. Bu bina, enerji verimliliği önlemleri yoluyla enerji tüketimini azaltarak, fosil yakıt kullanımını ortadan kaldırarak ve enerjisini kendi dahili kaynakları ile karşılayarak veya dışarda karbon içermeyen yenilenebilir enerji sağlayarak gerçekleştirebilir. Mevcut binalar, enerji tüketimini azaltmak için verimlilik yükseltmeleri, elektrifikasyon yöntemiyle, yerinde enerji üreterek veya karbonsuz yenilenebilir enerji tedarik ederek sıfır karbon elde edebilir.

Sizce bu konuda ülkemizde nasıl bir yol izlenmeli?

Türkiye öncelikle tüm yeni binalar için ülke çapında sıfır karbonlu bina kodu standardı benimsemeli. Ardından, Architecture 2030’un Achieving Zero çerçevesi ile, şehir ve yerel yönetimlerin emisyonları azaltmasına yardımcı olacak araçlar sağlamalı. Yeni inşaatlar, mevcut binaların ve malzemelerin somutlaştırılmış karbonu dahil olmak üzere yapılı çevre tüm yönleri ile ele alınmalı.

Milliyet Mimarlık Eki'ni indirmek için tıklayın.