Türkiye-EFTA serbest ticaret anlaşması yarın yürürlüğe girecek

AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, İsviçre, Norveç, İzlanda ve Lihtenştayn'dan oluşan EFTA ile Türkiye arasındaki Serbest Ticaret ve İşbirliği Anlaşması 1 Nisan 1992'de yürürlüğe girerken, Türkiye'nin akdettiği ilk STA olma özelliğini taşıyor.

Genel olarak mal ticareti ve gümrük vergilerinin kaldırılması odaklı anlaşmanın yenilenmesi ve günün koşullarına uygun hale getirilmesi ihtiyacı doğarken, yenilenen STA, 25 Haziran 2018 tarihinde İzlanda'da imzalandı. Anlaşma, iç onay süreçlerinin tamamlanmasının ardından ilgili Cumhurbaşkanlığı Kararı ile 25 Mayıs 2021'de Resmi Gazete'de yayımlandı.

Bu kapsamda taraflarca iç onay süreçlerinin tamamlanmasına dair bildirimler yapılırken, anlaşma yarın yürürlüğe girecek. Türkiye Cumhuriyeti ile İsviçre Konfederasyonu Arasında Tarım Anlaşması da yine yarın yürürlükte olacak.

Revize edilen STA'yla, mal ticaretine ilişkin gümrük vergileri, ulusal muamele, teknik engeller, sağlık ve bitki sağlığı, ticaret savunma araçları gibi menşe kuralları ile genel ve kurumsal hükümler güncellendi.

Söz konusu anlaşmanın İsviçre, Norveç, İzlanda ve Lihtenştayn'a yönelik mal ticaretinin yanında hizmet ticaretini de artırması bekleniyor.

EFTA ile fikri mülkiyet alanında kapsamlı bir metin üzerinde mutabık kalındı. Bu çerçevede, patent, marka, coğrafi işaretlerin korunması gibi alanlarda Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) kurallarının ötesinde düzenlemelere gidildi. Beşeri ilaçlardaki verilerin korunması bakımından ilk defa karşılıklılık sağlandı. Böylece ilk defa bir STA'da teknoloji transferini kolaylaştırmaya yönelik iş birliği hükümlerine yer verildi.

Gümrük iş ve işlemlerinin basitleştirilmesini sağlayan, ticaretin kolaylaştırılmasına ilişkin DTÖ hükümleri anlaşmanın bir parçası haline getirildi.

Anlaşmanın uygulanmasında veya yorumlanmasında meydana gelen tüm anlaşmazlıklar için uygulanacak gelişmiş bir "ikili anlaşmazlıkların halli mekanizması" oluşturuldu.

Türkiye'ye AB'den daha düşük vergi uygulanacak

Bu arada, İsviçre ile Türkiye arasındaki temel tarım ürünleri ve işlenmiş tarım ürünleri ticaretinde ileri bir liberalleşmeye gidildi.

İsviçre, Türkiye'nin tarım ürünleri ihracatında öne çıkan ürünlerin kendi pazarına tercihli girişini sağlamak amacıyla eski anlaşmadaki tavizli ürünlere ilave olarak, sızma zeytinyağı, narenciye, domates, sofralık üzüm gibi taze meyve-sebzeler ile meyve-sebze konserveleri gibi ürünlerde Türkiye'ye karşı AB ile aynı veya daha düşük vergi uygulamayı taahhüt etti. Buna karşılık İsviçre'ye, bazı ürünlerde sınırlı tarife kontenjanı kapsamında gümrük vergisi indirimi veya gümrük muafiyeti tanındı.

İşlenmiş tarım ürünlerinin bir kısmında ise İsviçre, Türkiye'den ithalatında diğer STA ortaklarından daha düşük vergi uygulayacak.

Böylece bulgur, makarna, bisküvi, şekerleme, çikolata gibi İsviçre'ye ihraç edilen ve ihraç potansiyeli bulunan hemen tüm işlenmiş tarım ürünlerinde gümrük vergisiz veya indirimli gümrük vergisiyle ihracat yapma imkanı sağlandı. Buna karşılık Türkiye, bazı ürünlerde mevcut gümrük vergisi üzerinden İsviçre'ye yüzde 15 ilave indirim uyguladı.

İzlanda ve Norveç ile tarım ve işlenmiş tarım ürünleri ticaretinde eski anlaşmalardaki rejim muhafaza edildi.

İş ziyaretlerinde vize verilmesi garanti altına alındı

Hizmet ticaretine ilişkin kural ve taahhütlerin kapsama dahil edilmesiyle Türkiye, hizmet sunucuları ve yatırımcıları için daha öngörülebilir bir ticaret ortamı elde etti.

Bu kapsamda, kara yolu taşımacılığında kotalar kaldırılırken, taşımacıların yüksek ve ayrımcı ücretlendirmeye tabi tutulmalarının da önüne geçildi.

Taşımacılık personeli de dahil olmak üzere iş insanlarının ve diğer hizmet sunucularının vize, çalışma ve oturma gibi izin başvurularında süreçlerin şeffaf ve öngörülebilir kurallara bağlanması sağlandı.

EFTA ülkelerine hizmet sunumu ve yatırım amaçlı seyahat eden "iş ziyaretçileri, şirket içi transferler, sözleşme usulü hizmet sunanlar, bağımsız profesyoneller, tır şoförleri ve deniz adamları"nın başvurularında önceden yayımlanmış şartları karşılamaları halinde çok girişli vize verilmesi de dünyada ilk defa bir ticaret anlaşmasıyla garanti altına alınmış oldu.

Yaşlı bakım hizmetlerinde imkan

Anlaşmayla, İsviçre ile özel sağlık hizmetleri, yaşlı bakım hizmetleri ve "wellness" hizmetleri alanlarında hasta hareketliliği kolaylaştırıldı.

Turizm hizmetlerinde, paket tur düzenleyen Türk seyahat acenteleriyle EFTA ülkesi seyahat acentelerinden aynı miktarda teminat alınması hüküm altına alınarak uluslararası rekabetin tesisi açısından adım atıldı.

Anlaşma kapsamına e-ticaret de dahil edilirken, tüketicinin korunmasına yönelik mevzuatın yakınlaştırılması, istenmeyen ticari iletilerin önlenmesi, kişisel verilerin korunmasına yönelik önlemlerin alınması ve elektronik imza sertifikalarının karşılıklı tanınması gibi hükümlere yer verildi.

İsviçre, Norveç, İzlanda ve Lihtenştayn'dan oluşan, 14 milyonluk nüfusa ve yaklaşık 1,1 trilyon dolarlık gayri safi yurtiçi hasılaya sahip EFTA ile mevcut ikili ticaret hacmi 2020 yılı itibarıyla 11 milyar dolar civarında bulunuyor.

"İki ülke arasında teknoloji transferi kolaylaşacak"

Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Türkiye-İsviçre İş Konseyi Başkanı Yılmaz Yıldız, yenilenen STA'nın, İsviçre'yle ticari ilişkiler açısından son derece önem taşıdığını belirtti. 

Yıldız, "Anlaşma, İsviçre ile yaklaşık 7,5 milyar dolar seviyesindeki toplam ticaret hacmimizin özellikle ihracat tarafında hızla büyümesini sağlayacak yenilikler getiriyor. Türkiye şu an İsviçre'ye yılda 1 milyar dolardan fazla ihracat gerçekleştiriyor. İhracat ürünlerimize baktığımızda da tarım ürünlerinden tekstile, ulaşım araçlarından eczacılık ürünlerine, makine ve teçhizattan metal sanayisine kadar çok geniş ve dengeli bir ürün yelpazemizin olduğunu görüyoruz." dedi.

Yenilenen STA ile İsviçre'nin, hem temel hem de işlenmiş tarım ürünleri ihracatında AB ülkelerine kıyasla Türkiye'ye daha düşük vergi uygulamayı taahhüt ettiğini dile getiren Yıldız, böylece Türkiye'de üretilen tarım ürünlerinin rekabette daha avantajlı konuma geleceğini söyledi.

Yıldız, anlaşmanın kapsamına e-ticaretin de dahil edildiğine işaret ederek, şunları kaydetti:

"Anlaşmayla yazılım gibi ürünlerin ihracatında gümrük vergisi muafiyeti güvence altına alınıyor. Anlaşma yüksek teknolojili ürünlerdeki yeniliklerin karşılıklı korunması ve iki ülke arasında teknoloji transferini kolaylaştırmayı amaçlayan maddeler içeriyor ki bunun, bu ürünlerde İsviçre'ye ihracatımızın artması açısından önemi çok büyük. Anlaşmanın İsviçre ve Türkiye arasında ürün ticaretinin yanı sıra hizmet ticaretini de hızla geliştirecek düzenlemeleri de beraberinde getirdiğini görüyoruz. Bu çerçevede sağlık, yaşlı bakımı ve turizm alanlarında iki ülke arasındaki hareketliliği artıracak düzenlemeler dikkat çekici. Tüm bu değişiklikleri bir araya getirdiğimizde, yenilenen anlaşmanın İsviçre ile ticaret hacmimize çok olumlu etkisi olacağını düşünüyor, Sayın Cumhurbaşkanımızın liderliğinde Ticaret Bakanlığımızın attığı bu adımın iki ülke ekonomik ilişkilerine çok büyük katkılar sağlayacağına inanıyorum."