Kazakistan, enerjide yeni güç dengesine hazırlanıyor

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, ülkesinin hidrokarbon kaynaklarıyla, küresel enerji güvenliği endişelerine karşı yardıma hazır olduğunu söyledi. Kazak hidrokarbonlarının Avrupa Birliği’ne (AB) ulaşma opsiyonlarını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Şu an için Trans-Hazar rotası en aktif olarak tartışılan rota. Kazakistan’ın ulaştırma ve lojistik meselelerinin tartışıldığı son toplantıda, Cumhurbaşkanı Tokayev bunun için ayrı bir toplantı gerçekleştirdi. Kazakistan ulusal enerji şirketi “KazMunayGas”ınTengiz’de çalışan temsilcilerle görüşmesi planlanıyor. Elbette, hala Kazak petrolünün Batı’da kullanılması konusunda oldukça hassas ve önemli olan Hazar Boru Hattı Konsorsiyumu’nu da dikkate almak gerekli.

RUSYA’YA BAĞIMLILIĞIMIZ AZALABİLİR

Kazakistan petrol üretimini artırmayı planlıyor. Şu an üretilen 87 milyon ton petrol, 2026 yılında 107 milyon ton üretmeyi hedefliyoruz. Ayrıca petrol tedarik rotalarını çeşitlendirme gündemde. Cumhurbaşkanı Tokayev Trans-Hazar rotasını öncelikli proje olarak belirledi, ki böylece Hazar Boru Hattı Konsorsiyumu’na ve dolayısıyla Rusya’ya olan bağımlılığımız azalabilir. Petrol sevkiyatına ve Tengiz sahasına yatırımcıları çekmek planlanıyor. AB’ye yardımımız da bu iki faktör ile gerçekleşecek: üretimde artış ve lojistiğin geliştirilmesi. Genel olarak AB ülkeleri Kazak petrolünün zaten ana alıcıları durumunda, İtalya, Hollanda, Fransa ve İspanya gibi. Bence Kasım Cömert Tokayev’in Avrupa’nın enerji güvenliği konusundaki sözleri, Rusya Federasyonu’nun akaryakıt piyasasındaki durumu istikrarsızlaştırması(stabilize diyor) planlarıyla doğrudan ilgili ki, bu durum zaten çok yüksek olan fiyatları oldukça etkileyebilir. Almanya’nın 31 Aralık’tan itibaren Rus petrolünden vazgeçeceği zaten biliniyor. Kazakistan da hidrokarbonlar konusunda hızla Avrupa’nın en önemli ortaklarından biri olma yolunda ilerliyor.

YENİ BİR GÜÇ DENGESİNE İHTİYAÇ VAR

Kazakistanlı ve İranlı yetkililerin son dönemde gittikçe artan bir ziyaret trafiğine de şahit oluyoruz. Bir tren yolu ağı kurulması konusunda, ki daha sonra Türkiye’ye ulaşması planlanıyor, anlaşma da imzalandı. Bu girişimleri nasıl değerlendiriyorsunuz?

Bu inisiyatiflerin ana amacı gıda tedariki rotalarını çeşitlendirmek. Bildiğim kadarıyla, trenyolu konusunda özel anlaşmalar halihazırda imzalanmış durumda, İran tarafı, tarifelerde neredeyse maliyetin yarısına ulaşan indirimler sağladı. Bölgedeki savaş tedarik zincirlerinde büyük ölçüde bozulmalara neden oldu. Artık bu bozulmaların düzeltilmesine değil, yeni anlaşmalar ve yeni bir güç dengesinin sağlanmasına ihtiyaç var.

BENZERSİZ BİR FIRSAT

Cumhurbaşkanı Tokayev tarafından önerilen “Büyük Avrasya” projesi bölgeyi yeni ticaret ve lojistik bağlarıyla daha da güçlendirecek ve Şangay İşbirliği Örgütü (SCO), BRICS, Avrasya Ekonomik Birliği (EAEU) inisiyatiflerinin “Bir Kuşak Bir Yol” projesiyle bağlanmasını sağlayacaktır. Tarih Kazakistan’a bu iddialı projeyi tahmin edilenden daha hızlı bir şekilde gerçekleştirme başarısını göstermesi için Kazakistan’a benzersiz bir fırsat sundu. Cumhurbaşkanı da ülke için nasıl bir fırsat penceresinin açıldığını çok iyi anlıyor. Cumhurbaşkanı önce Türkiye, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), İran, Türkmenistan, Kırgızistan ve Rusya’yı ziyaret etti. Özbekistan’la iletişim de durmadan devam ediyor. Şimdi de ŞiCinping’in Eylül ayında NurSultan’ı ziyaretini bekliyoruz. Pandemi sırasında zorlu bir dönemden geçtik, daha sonra savaş başladı ve bu tüm kıtayı tamamen değiştirdi. Bugün enerji ve gıda tedarikinin çeşitlendirilmesi, bu yıl ulaşılan yeni ortaklık anlaşmalarına kıyasla ikincil önemli konu haline geliyor.

TÜRKİYE İLE TİCARET 2 KATINA ÇIKACAK

Daha fazla Kazak petrolü ve gazının Avrupa pazarlarına ulaştırılması konusunda Türkiye bir rol oynayabilir mi? İki ülkenin enerji işbirliğini artırabileceğini düşünüyor musunuz?

Türkiye, bizim için kardeş bir ülke ve önemli bir ortak. İki ülke arasındaki ticaret hacmini ikiye katlamayı planlıyoruz, bu siyasi birliği güçlendirmenin ardından ekonomik iş birliğini kuvvetlendirme ve niyetlerimizin ciddiyetini gösteren önemli bir gerçek. Enerji ortaklığı, çok önemli olduğu kadar derin ilişkimizin sadece bir kısmı. Bakü-Tiflis-Ceyhan rotası çok umut verici olabilir bu konuda. Kazakistan ve Türkiye’nin birliği, başta AB olmak üzere, tüm Avrasya için kazan-kazan durumu yaratır

RUSYA’NIN BASKISI

Kazakistan’ın petrol ihracatı için kullandığı Hazar Boru Hattı Konsorsiyumu’nun operasyonları Rusya tarafından 1 aylığına durduruldu. Sizce bu karar Rusya’nın Kazakistan’ın Avrupa ile daha derin ilişkiler kurması korkusu sebebiyle mi, ki bazıları Tokayev’in Donetsk ve Luhansk bölgelerini tanımadığı için Rusya’nın yanıtı olarak da yorumladı bu durumu?

Hazar Boru Hattı Konsorsiyumu normal bir şekilde durdurulup devam etmedi. Rusya mahkemesi durdurmayı 200 bin Ruble cezayla kaldırdı. Bu, açık bir siyasi ima ve bizim üzerimizde baskıdır. Bu baskının nedeni sadece Rusya Federasyonu’nun bir parçası olmak üzere olan özerk DPR ve LPR’nin tanınmaması değil. Kaynaklarım ayrıca Rus makamlarının Kazakistan’ın Rusya’nın yaptırımları bypass etmesine yardım etme konusunda isteksizliğinden dolayı memnun olmadığını da söylüyor. Savaşın en başından beri, Kazakistan Rusya’ya uygulanan yaptırımlara uyacağını söyledi ve bu pozisyon değişmedi. Evet, o bizim stratejik ortağımız, fakat Rus ekonomisi çok şey kaybeden olsa da yaptırım baskını atlatacak. Öte yandan Kazak ekonomisi ikincil yaptırımların baskısı altına girerse, ayakta kalamayabilir ve bu ülkemdeki siyasi durumun, ardından da tüm bölgenin istikrarsızlaşmasına neden olabilir. İş birliğine bağlıyız, ancak sadece bizim için faydalı ve refahımıza katkı sunduğunda. Bu bizim dış politikamızın, son 30 yıldır değişmeyen ana yönü.