Holdinglerle yarışıyorlar

Belediyeler, ulaşım, su, kanalizasyon gibi temel hizmetleriyle ön planda olsa da gıdadan enerjiye, fuarcılıktan gayrimenkule çok farklı alanlarda faaliyet gösteriyorlar. Özellikle üç büyükşehir, İstanbul, Ankara, İzmir, şirketleri ve bütçeleriyle ülkedeki büyük holdinglerle yarışır halde. Bu belediyelerin kendi bünyelerindeki binlerce personeline iştiraklerindeki çalışanlar da eklendiğinde, istihdam anlamında da son derece önemli bir rol oynadıkları görülüyor.

Taşı toprağı altın

Ülke nüfusunun beşte birinin yaşadığı İstanbul, belediyenin ekonomik büyüklüğü ve faaliyetleri söz konusu olduğunda da başı çekiyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin 30 tane şirketi var. Bu şirketler peyzajdan doğalgaz dağıtımına, ekmek üretiminden kafe işletmeciliğine, gayrimenkulden otopark işletmeciliğine kadar İstanbulluların her adımda yaşamına dokunacak alanlarda aktifler. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin 23.8 milyar liralık bütçesinin yaklaşık 1 milyar lirası bu kurumların karlarından oluşuyor.

Pek çoğu alanlarında tekel olan bu şirketler, zaman zaman özelleştirmelerle de gündeme geliyor. Örneğin İstanbul Büyükşehir Belediyesi, deniz otobüsü ile yolcu taşımacılığı yapan İDO’yu 2011’de özelleştirmişti. Belediye, İDO özelleştirmesinden 934 milyon dolarlık gelir elde etmişti.

Ankara’nın ‘EGO’su

İstanbulluların her gün araçlarını park ettikleri İspark’ın, neredeyse her mahallede otoparkı bulunuyor. İstanbul Kart’a yapılan peşin yüklemelerle yararlanılan İETT, Metro İstanbul ve Şehir Hatları vapurları ise adeta birer nakit makinesi!

Ankara’da belediye şirketi denildiğinde öteden beri EGO (Ankara Elektrik, Havagazı ve Otobüs İşletme Müessesesi) akla gelir. Oysa elektrik dağıtımı uzun yıllar önce bu bünyeden ayrılarak TEİAŞ’a devredildi.

Gaz dağıtımı ise 2007’de belediye şirketi olarak kurulan Başkent Doğalgaz’a aktarıldı. Daha sonra da 2013 yılında Başkent Doğalgaz 1.1 milyar dolara Torunlar Grubu’na satıldı. Dolayısıyla EGO’nun bugün sadece ‘O’su, yani otobüsü belediyede. O da metro, teleferik ve tramvay ile birlikte BUGSAŞ’ın bünyesinde. BUGSAŞ aynı zamanda Ankara’nın şehirlerarası otobüs terminali AŞTİ’nin de sahibi.

Toplam bütçesi 14 milyar lira olan Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin BUGSAŞ ile birlikte toplam 15 şirketi bulunuyor.

Ticaret imbatı

İzmir, 11 adet olan şirket sayısı ve 6 milyar liralık bütçesiyle İstanbul ve Ankara’nın ardından üçüncü sırada yer alıyor. İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin şirketleri de ağırlıklı olarak ulaşım, enerji, hizmet gibi sektörlerde faaliyet gösteriyor. İzmir’deki belediye şirketleri arasında yer alan İZFAŞ, hikayesiyle diğerlerinden ayrılıyor. 1923 yılında İzmir İktisat Kongresi ile temelleri atılan İzmir Fuarı, bugün İZFAŞ eliyle yaşatılıyor. Fuar yerli üreticinin sesini dünyaya duyuruyor, ihracatın artmasına, yeni iş bağlantılarının yapılmasına olanak sağlıyor.

En büyükler arasındalar

Büyükşehir belediyelerinin şirketlerinin ölçekleri de hizmet verdikleri nüfusla orantılı. 6.3 milyonu aşkın abonesi bulunan İgdaş, bunun en iyi örneklerinden biri. İstanbul’da doğalgaz kullanmak isteyen vatandaşın mutlaka İgdaş’ın kapısını çalması gerekiyor. Bu da İgdaş’ın, Türkiye’nin en büyük şirketleri sıralamalarında listelere girmesini sağlıyor.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin şirketleri

- Ağaç ve Peyzaj

- Belbim

- Beltur

- Bimtaş

- Boğaziçi Yön.

- Enerji AŞ

- Halk Ekmek

- Güven Su

- Hamidiye

- İsttelkom

- İgdaş

- İsbak

- İsfalt

- İstgüven

- İspark

- İmar AŞ

- İstaç

- İston

- İsyön

- İDTM

- Kiptaş

- Kültür AŞ

- Medya AŞ

- Metro İstanbul

- Otobüs AŞ

- Şehir Hatları

- İsper

- Spor İstanbul

- Ugetam

- Şişli Kültür AŞ

Başkent’in şirketleri

- Anfa

- Anfa Güvenlik

- Anket AŞ

- Belka

- Belko

- Belplas

- Belpa

- Beltema

- Beltaş

- Tobaş

- Bugsaş

- Ankara Halk Ekmek

- Metropol İmar

- Portaş

- Seğmen Su

İzmir Büyükşehir’in şirketleri

- İzfaş

- Ege Şehir Planlama

- İzdeniz

- İzmir Metro

- İzbelcom

- Ünibel

- İzelman

- İzulaş

- İzbeton

- Grand Plaza Turizm

- İzenerji