Sırada kim var? Putin'e komşu olmanın riskleri
13.09.2023 - 15:12 | Son Güncellenme:
BBC Türkçe
Cepheye saunalar... Ukrayna Savaşı için yardım toplanırken duyacağınız ilk sloganlardan biri olmayabilir bu. Yani, Kiev müttefiklerinden uzun menzilli füzeler ya da F-16 savaş uçakları istese anlaşılabilir. Ama saunalar?
Ancak, sık sık Ukrayna'ya giden Estonyalı film yapımcısı ve insani yardım görevlisi Ilmar Raag'a göre Ukrayna Ordusu saunalar istedi. Raag şimdi, halktan toplanan yardımlarla yüzlerce Ukrayna askerine hizmet verecek seyyar sauna üniteleri yapıyor. Ünitelerde duşlar ve üniformaların yıkanması için çamaşır makinaları var. Ayrıca Rus ateşinden korunmaları için dikkatle kamufle edilmiş haldeler.
ESTONYA'NIN SAUNALI MİSYONLARI
Estonya askerleri, saunaları olmadan pek bir yere gitmiyorlar. Afgan çölü ve Lübnan'daki son görevlerinde de saunaları yanlarındaydı. Neredeyse 100 yıl önce Estonya'nın Bolşeviklere karşı savaşı sırasında başlayan bir askeri gelenek bu.
Savaş sırasında ulusal demiryolu şirketi, cepheye yakın bir noktaya bir sauna treni koymuştu ve siperlerde haftalar geçiren askerler bu saunalarda yıkanıp, dezenfekte olabiliyordu.
Raag, Ukrayna askerlerinin bazen günler, hatta haftalar boyunca yıkanamadıklarını ve hatta postallarını bile çıkartamadıklarını duyduğunu anlatıyor.
Bu da, Bahmut yakınlarındaki bir cephe komutanın yaptığımız görüntülü telefon görüşmesinde bana Estonya'nın yolladığı saunaların Tanrı'nın lütfu gibi olduğunu söylemesinin nedenini açıklıyor.
Vladimir Putin'in hemen yakınındaki AB ve NATO ülkelerinde yaşayan çok sayıda kişi, Ukrayna'ya yardım etmek için ellerinden geleni yapıyor.
Estonya ile Baltık komşuları Letonya ve Litvanya, İkinci Dünya Savaşı'nın hemen ardından on yıllarca Sovyetler Birliği işgali altında kalmıştı. Bugün de Moskova tarafından işgal edilen Ukrayna'nın acısını hissettiklerini söylüyorlar.
Saygın Alman Kiel Enstitüsü savaşın başından bu yana Ukrayna'ya gönderilen tüm yardımları izliyor.
Kuruluşun son verilerine göre, ekonomilerinin büyüklüklerine kıyasla, ABD ve İngiltere dahil tüm ülkelerden daha çok kısa vadeli yardımda bulunan ülkeler oldular. Sadece Norveç, uzun vadeli taahhütler de hesaba katıldığında Baltık ülkelerini geçiyor.
Litvanya Drift Şampiyonu Gediminas Ivanauskas, Rus işgalinin ilk gününden itibaren, sivillerin tahliyesine yardım için Ukrayna'ya gitti. Bana orada çekilen acıları anlatırken gözleri doluyor.
Yardım arzusu, uluslararası yardımların yavaşlığına duyduğu öfke ve motorlu her şeydeki uzmanlığıyla birlikte, halktan yardım toplayarak onlarca araç edindi. Sonra da bu araçlara Litvanya'nın kırsal bir alanında kiraladığı tamirhanede kurşun geçirmez zırhlar taktı. Bazılarını da Ukrayna Ordusu'nun kullanacağı dört çekerli ambulanslara dönüştürdü.
UKRAYNA ULUSLARARASI TUGAYI
Ancak Ukrayna Ordusu'ndaki Uluslararası Tugay'da savaşan, gönüllü keskin nişancı Mindaugas Lietuvninkas, Ukrayna'ya yardım için başka motivasyonları olduğundan bahsediyor. Gururlu bir Litvanyalı olarak Ukrayna'da savaşarak, kendi ülkesini koruduğuna inanıyor.
Cepheye bir kez daha gitmek için çantalarını toparlarken "Rusya'yı şimdi durdurmalıyız. Ukrayna'da" diyor.
Lietuvninkas, Putin en nihayetinde Kiev'e karşı başarılı olursa, sıranın Baltık ülkelerine gelebileceğini düşünüyor.
Litvanya, Batı'nın askeri ittifakı NATO'daki bir dizi Rusya'ya komşu ülkeden biri. Hepsi uzun süredir Kremlin'in genişleme planları ve Vladimir Putin'in Batı'yı zayıflatma istikrarsızlaştırma niyetleri konularında uyarıyordu.
Müttefikleri yıllarca onlara paranoyaklarmış gibi davrandılar. Artık öyle değil.
Rusya'nın Ukrayna'yı topyekûn işgali, NATO'ya yeni bir amaç verdi: Rusya'ya yakın müttefik ülkelerde ve Putin'in hemen kapısındaki arzulu, yeni üyelerdeki varlığı artırmak.
FİNLANDİYA VE NATO
Finlandiya'nın Rusya ile 1.300 kilometre uzunluğunda bir kara sınırı var. Ülke, hemen yan taraftaki büyük ayıyı kışkırtmamak için hep NATO'ya girmeyi reddetmişti. Ancak Finlandiyalılar, Rus birliklerinin egemen Ukrayna'ya girişlerini görünce fikirlerini değiştirdiler.
Savaş başladıktan sonra, diğer Baltık gücü İsveç ile birlikte katılım başvurusu yapan ülke için çok büyük bir değişimdi. Moskova'nın kendi kalesine attığı büyük bir goldü.
Silah eğitimine başvuran Finlandiyalı sayısında da önemli bir artış oldu. Finlandiya'da askerlik zorunlu ve sonra ömür boyu yedek güç olarak kalıyorsunuz. İnsanlar bana Rusya'nın Finlandiya üzerindeki gölgesinin şimdi daha tehditkar göründüğünü söylüyorlar.
Savaş, Finli şirketleri de büyük ölçüde etkiledi. Savaş başlayana dek Rus turizmi yıllık 630 milyon dolar gelir getiriyordu.
Rusya'ya ya da büyük müttefiki Belarus'a sınırı olan çoğu AB ülkesi gibi, Finlandiya da savaştan önce Rus vatandaşlarına vizesiz seyahat imkanı sağlıyordu.
Karlarla kaplı Lapland'da, kayak tesisi sahibi Ville Aho ile, karşıdaki Rus dağlarına bakan evinde buluştum.
Yıllardır Rus ziyaretçilerle müthiş arkadaşlıklar kurduğunu anlatıyor.
Ama şimdi onları geri istemiyor.
'UKRAYNA DA DURMALI'
Konu Ukrayna'ya geldiğinde duygulanıyor ve kanlı savaş devam ederken, hiç kimsenin ilgilenmeme şansı olmadığını söylüyor:
"Rusya kazanır ve Putin gücünü büyütürse, sonucun ne olacağını düşünemiyorum bile. Sırada kim var? Finlandiya, Polonya, Estonya, Litvanya?
"Kendi gönlüyle Ukrayna'da durmayacak ama bütün bunlar Ukrayna'da sonlanmalı."
Rus lider sadece konvansiyonel savaşı tercih etmiyor. Batı'ya yönelik siber saldırılar ve dezenformasyon kampanyalarından sık sık Moskova sorumlu tutuluyor.
Ancak Aho'nun bahsettiği ülkelere bir askeri saldırı, Vladimir için dev bir kumar olur.
Aralarında nükleer güçler ABD, İngiltere, Fransa ve İngiltere'nin de bulunduğu tüm diğer NATO üyeleri yardımlarına koşabilir. Ancak bu da tamamen garanti değil.
En nihayetinde her ülke tepkisini kendisi belirleyecek. Bu durum da, Rusya'ya sınırı bulunan Letonya gibi büyük Rus nüfusa sahip olan ülkelerde kaygı yaratıyor.
Letonya'nın en büyük ikinci kenti Daugavpils, Belarus'tan 25, Rusya'dan da 120 kilometre uzaklıkta. Burada yaşayan her 10 kişiden 8'i evde Letonca değil, Rusça konuşuyor. Çoğu Letonya'daki Rusça eğitim veren okullarda eğitim aldı. Geleneksel olarak haberlerini Rus televizyonları ve radyolarından alıyorlar.
Kentte Ukrayna bayrakları olmadığını hemen fark ettim. Ülkenin geri kalanında, dayanışma için okullara, belediye binalarına ve vitrinlere asılan Ukrayna bayraklarını görüyorsunuz. Letonyalı Rusların hepsi Putin yanlısı değil tabii ama sokakta tanıştığım insanlar savaştan konuşmak istemedi. Rusya'yı saldırgan ve Ukrayna'yı kurban olarak görüp görmediklerini sorduğumda yanıt vermeyi reddettiler.
Letonya, Vladimir Putin'in ülkedeki Rusları "kurtarmaya" çalışmasından korkuyor. Bu, Rus silahlı grupların 2014'te Ukrayna'nın Rus sınırına yakın Donbas bölgesini kısmen ele geçirmesinde kullandığı bahanelerden biriydi.
RUS TELEVİZYONU YASAKLADI
Rus kökenlileri, Rus propagandasından korumak için Letonya hükümeti Rus televizyon kanallarını yasakladı. Rusça okullara da son verildi. Kalan son Sovyet dönemi anıtları yıkıldı.
Ancak Letonya, çok hassas bir denge üzerinde oynuyor. Yeni politikalar Rus kökenlilerin daha iyi entegre edilmesini amaçlıyor. Ancak karşıtları, bunun hükümetin kendi Batı yanlısı tavrını vatandaşlarına dayatması olduğu görüşünde. Bunun da çok sayıda Rus kökenliyi toptan yabancılaştırma riskini ve hatta Vladimir Putin'in kollarına itme riski taşıdığı uyarısını yapıyorlar.
Bu karmaşıklık ve hassasiyetler büyük olasılıkla, Ukrayna'daki savaşın sona ermesinden sonra bile devam edecek.
PUTİN'E KOMŞU YAŞAMAK
BBC televizyonunda iki bölüm halinde yayımlanacak Putin'e Komşu Yaşamak belgeseli için binlerce kilometre seyahat ettim.
Polonya'nın güneyinden, Norveç'in kuzey ucuna dek beni her şeyin ötesinde etkileyen, Ukrayna'daki savaşın cepheden uzakta nasıl geniş, derin ve kişisel bir etki yarattığı oldu ve gelecek de net olmaktan uzak.
Pek çok şey bu savaşın nasıl sona ereceğine bağlı olacak. Ama bundan sonra, Rusya'yla nasıl bir ilişki kurabiliriz ya da kurmalıyız? İşbirliği ve güven ne olacak?
Bunlar sadece, gittiğim Rusya'yla sınırı ve tarihi bulunan ülkeler için önemli sorular değil. Tüm Avrupa ve Ukrayna'nın tüm müttefikleri düşünmeli. Çok dikkatli şekilde.
