04.01.2023 - 09:32 | Son Güncellenme:
milliyet.com.tr
Dünyanın kilitlendiği savaşta birinci yılın dolmasına artık haftalar kaldı, Ukrayna Rus işgalcilere 2023'ün ilk saatlerinde bugüne kadarki en ağır darbeyi indirdi. 24 Şubat 2022 sabahında Vladimir Putin'in emriyle Ukrayna'ya saldıran Rus ordusu birkaç gün içinde Kiev'i ele geçirmenin hayalini kuruyordu. Ancak Rusların sert kayaya çarptığı ilk haftalarda belli oldu.
Ukrayna'nın başkenti ve çevresinde yalnızca bir ay dayanabilen Rus işgalciler, Nisan ayı başlarında kuzey cephesinden çekildi. Doğu cephesinde Ukrayna'nın en büyük ikinci şehri Harkov'u kuşatan Ruslar, güneyde ise neredeyse haritadan sildikleri liman kenti Mariupol'ü aylar süren muharebenin ardından ele geçirebildi.
Rus ordusu, ilkbahar sonunda çoğunluğu Rus yanlısı ayrılıkçıların elinde olan Donbas'taki Luhansk bölgesini tamamen kontrolüne aldı. Yaz mevsimine girilmesiyle Ukraynalılar önce Rus işgalcileri durdurdu, ardından da mevsim sonunda karşı taarruza geçti.
Ukraynalılar, Mart ayı ortasında Rus donanmasına ilk büyük darbeyi indirdi. Azak Denizi kıyısındaki Berdyansk limanında bir Rus savaş gemisi vuruldu, işgalin birinci ayının dolduğu gün gerçekleşen saldırıda limanda demirli Rus savaş gemilerindeki devasa patlamalar birçok farklı açıdan kaydedildi. Rusya'nın büyük çıkarma gemisi Orsk'un sulara gömüldüğü açıklandı, daha sonra ise batırılan geminin Rusya'nın büyük savaş gemilerinden Saratov olduğu aktarıldı. Orsk patlamalarda ağır hasar alırken, Caesar Kunikov ve Novocherkassk gibi çıkarma gemileri de hasar gördü.
Takvimler 14 Nisan'ı gösterdiğinde ise, Rusya'nın Karadeniz Filosu'ndaki en büyük gemisi Moskva (Moskova) hedef alındı. Ukrayna ordusu, filonun kalbi Moskva'nın iki Neptün seyir füzesiyle vurulduğunu duyurdu. Rusya, önce Moskva savaş gemisinde yangın çıktığını ve aracın su üstünde kalmayı başardığını ileri sürdü. Kremlin, daha sonra savaş gemisinin Karadeniz'in sularına gömüldüğünü resmen kabul etmek zorunda kaldı. Birkaç gün içinde Odesa ve Mykolaiv arasında batan savaş gemisinin fotoğrafları da yayınlandı.
Mayıs ayında bu kez Karadeniz'deki Amiral Grigoroviç sınıfı fırkateyn Amiral Makarov'a füzeler ateşlendi. Karadeniz'deki Yılan Adası yakınlarında vurulan gemide yangın çıktı, gökyüzüne yükselen alevler fotoğraflandı.
Yaz mevsiminde üstünlüğü ele alan Ukraynalılar, bu kez gözünü Kırım Yarımadası'na çevridi. Kırım 9 Ağustos Salı günü arka arkaya patlamalarla sarsıldı. Patlamaların meydana geldiği yer, Rus savaş uçaklarına ev sahipliği yapan Saki Hava Üssü'ydü. Şiddetli patlamaların gökyüzünde 'mantar bulutları' oluşturduğu patlamanın ardından üsteki dokuz Rus savaş uçağı yok edildi. Uydu şirketi Planet Lab'ın paylaştığı fotoğraflarda, 10 Ağustos tarihli kareler üsse konuşlanmış çok sayıda savaş uçağının enkaza dönüştüğünü kanıtladı. Jetlerin yok edilmesi, Rus Hava Kuvvetleri'nin tek seferde gerçekleşen en büyük kayıplarından biri olarak kayıtlara geçti. Askeri uzmanlar, Rusya'nın Karadeniz Filosu'na ait Su-30 ve Su-24 savaş uçaklarının yarıdan fazlasını kaybettiğini belirtiyordu.
Rusya ile Putin'in 2014'te düzmece bir referandumla el koyduğu Kırım Yarımadası'nı birbirine bağlayan Kerç Köprüsü'ndeki patlama ise, savaşta yeni bir sayfa açıldığı anlamına geliyordu. Putin'in en prestijli projelerinden biri olan köprü, Ukraynalılar için ise bir 'nefret sembolü'ydü.
Köprüdeki patlama üzerine uluslararası haber televizyonları yayınlarını kesti, Rus televizyonlarında ise ölüm sessizliği vardı. Köprünün havaya uçurulması üzerine Vladimir Putin taktik değiştirdi, Ukrayna şehirlerinin kritik altyapı tesislerine füze yağdırmaya başladı.
Ukraynalılar ise birkaç hafta içinde dünyayı şaşkınlığa sürükleyecek yeni bir sürprize hazırlanıyordu. Rusya'nın stratejik nükleer bombardıman uçaklarının konuşlandığı Engels-2 ve Dyagilevo üsleri vuruldu. Çok sayıda uçağın hasar gördüğü ve birçok askerin öldüğü drone saldırılarının gerçekleştiği üsler, Ukrayna sınırına yaklaşık 700 ve 500 kilometre mesafedeydi. Rusya'nın kalbinden vurulduğu 5 Aralık tarihli saldırıları sonraki günlerde benzerleri izledi, Ukraynalılar Rus hava üslerini hedef almaya devam etti.
Ancak 2022'yi 2023'e bağlayan gece, yani yılbaşı gecesi gerçekleşen saldırı Rusya'ya şok dalgaları yaydı. Yer: Ukrayna'nın doğusundaki Donetsk bölgesinde Rus işgalcilerin elinde tuttuğu Makiyivka (Makiivka).
Rus ordusu Makiyivka'da yerleştiği bir okul binasında yeni yılı kutluyordu. Ordunun üst kademe isimlerinden bazıları da okulda, bunlardan biri Yarbay Bachurin.
Makiyivka'yı izleyen Ukrayna ordusu ise, beklediği fırsatı yeni yılın ilk dakikalarında elde etti. Okul binasından çok sayıda telefon sinyalinin gelmesiyle, düğmeye basıldı.
Saldırıdan önceki uydu görüntüsü.
Savaşın kaderini değiştiren Amerikan HIMARS füzeleri arka arkaya ateşlendi, Makiyivka patlamalarla temellerinden sarsıldı. 1 Ocak sabahı gün ağardığında askerlerin konuşlandığı okul binasından geriye yalnızca enkaz kaldığı görüldü.
Ukraynalılar 400 Rus askerinin öldürüldüğünü, 300'ünün de yaralandığını duyurdu. Rus ordusu ise, 63 olarak açıkladığı ölü sayısını gece yarısı 89'a yükseltti. Ölenler arasında Yarbay Bachurin de var.
Rusya Savunma Bakanlığı'nın resmi açıklamasında, saldırıya askerlerin cep telefonu kullanımının yol açtığı belirtildi. Telefon kullanımını yasaklayan Rus ordusu, bu yasağı dinlemeyen askerler yüzünden Ukrayna’nın konum tespiti yapabildiğini dile getirdi.
Amerikan CBS kanalı ise, Pentagon'un HIMARS'ların kullanıldığı saldırıda 200 ila 500 Rus askerinin öldüğünü ya da yaralandığını tahmin ettiğini duyurdu. Haberini bir ABD'li yetkiliye dayandıran CBS'e göre, füzelerin isabet etmesiyle okul binasında tutulan cephanelik tetiklendi ve havaya uçtu.
Ukrayna'nın doğusundaki Rusya yanlısı ayrılıkçıların eski komutanlarından İgor Girkin, askerlerin barınağının bitişiğindeki alanda cephanelerin kamufle edilmediğine işaret ederek gerçek ölü sayısının 'yüzlerce' olduğunu söyledi. Girkin, halihazırda cephe hattında savaşan isimlerden biri.
Rusya'nın Şubat’tan bu yana bir kerede en fazla asker kaybettiği saldırıda ölenler, Vladimir Putin’in aldığı kısmi seferberlik kararı sonrası silah altına alınan kişilerdi.
Bazı Rus yorumcular ve siyasetçiler saldırının ardından Rus ordusunun niteliğini sorguladı. Rusya’nın Donetsk’e atadığı eski yönetici Pavel Gubarev, kimsenin cezalandırılmaması durumunda durumun daha da kötüleşeceğini söyledi.
Moskova’nın yerel meclisinin başkan vekili Andrei Medvedev de ölümlerin sorumlusu olarak, bu kadar çok askeri aynı binaya koyan komutandansa askerlerin kendilerinin gösterilmesinin beklenen bir durum olduğunu belirtti.
Putin, hayatını kaybeden askerlerin ailelerine 5 milyon ruble (1,28 milyon TL) ödenmesine karar verdi.
Rusya'nın savaşın başından bu yana 100 bin askerini kaybettiği tahmin ediliyor. Rusya lideri Putin, aylarca direndiği seferberlik kararını Eylül 2022'deki 'kısmi' olarak ilan etti, 300 bin yedek asker birkaç haftalık eğitimlerin ardından Ukrayna'daki cephe hattına gönderildi.
Rus askerlerini öldüren uzun menzilli HIMARS füzeleri, 2022 yaz mevsimi başında Ukrayna'ya sevk edildi. 80 kilometrelik menzile ulaşabilen HIMARS'ların cephe hattına ulaşmasıyla da, savaşın gidişatı değişti. Ukraynalılar Ağustos sonunda karşı taarruza geçip önce Rusya sınırındaki Harkov çevresini Rus işgalcilerden temizledi. Birkaç günde Harkov'dan Donetsk ve Luhansk sınırlarına kadar ilerleyen Ukrayna birliklerinin zaferi, Rusya'da büyük bir şaşkınlığa yol açtı.
Ukraynalılar daha sonra beklenen hamleyi yapıp güneydeki Herson'a yöneldi. Ukrayna birlikleri Kırım ve Herson'u birbirine bağlayan Dinyeper Nehri üstündeki köprüleri HIMARS'larla teker teker vurdu, adım adım Herson'a ilerledi. Rus lider Vladimir Putin ise kendisi adına savaşta en acı verici kararı duyurmak zorunda kaldı. Rus işgalciler Herson'dan geri çekildi, böylece Rusya'nın 24 Şubat 2022'den bu yana işgal edebildiği tek bölgesel başkent de terk edilmiş oldu.
Rus ordusu, yaz mevsiminden bu yana 35 HIMARS füze sistemini imha ettiğini söylüyor. Ancak şimdiye kadar Ukrayna ordusuna 20 füze sistemi sevk edildiği biliniyor.
Sürekli HIMARS vurduğunu iddia eden Rus ordusunun açıklamaları, son saldırıyla birlikte iyice kuşkuyla karşılanır oldu. ABD'li yetkililer ise, Rusların şimdiye kadar tek bir HIMARS füze sistemini bile vuramadığını belirtiyor.
Amerikan Washington Post gazetesi, geçtiğimiz Eylül ayında sıra dışı bir haber yayımladı. Ukrayna ordusu, Rusları tuzağa çekmek için cephe hattına yakın noktalarda ahşap HIMARS rampaları kullanıyordu.