En acımasız gösteri 6 saat sürdü! Kestiler, parçaladılar, kafasına silah bile dayadılar
31.01.2023 - 06:58 | Son Güncellenme:
Takvimler 1974'ü gösterdiğinde dünya oldukça ilginç bir sanat performansına tanıklık etti. Gösterisi sırasında seyircilere sonsuz özgürlük tanıyan Sırp performans sanatçısı saatlerce dehşet verici davranışlara maruz kaldı. Peki tam 6 saat boyunca hareketsiz bir şekilde kendisine yapılanlara müsaade eden Marina Abramoviç ne yapmak istiyordu? İşte kan donduran detaylar.
Derleyen: Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr - Modern çağın en radikal performans sanatçısı olmayı başaran Marina Abramoviç, yakın dönemde sanat tarihine kattıklarıyla otoriteler tarafından 'yaşayan efsane' olarak görülen bir isim. Hayatı boyunca birçok kez herkesi dehşete düşüren gösteriye imza atan Sırp performans sanatçısı özellikle 'vücut sanatı' olarak bilinen akımın en önemli temsilcilerinden biri. Her ne kadar 2020 yılında hayatını kaybeden ve kendisi gibi performans sanatçısı olan Ulay'la yaşadıkları aşkla hatırlansa da Marina Abramoviç özellikle 'Rhythm 0' (Ritim 0) adlı gösterisiyle sanat tarihinin en sarsıcı performanslarından birine imza attı. 'Ritim 0'ı tanıtmak için İtalya'nın güneyindeki Napoli Sanat Galeri'sinde bir canlandırma yapan Abramoviç'in amacı seyirci ve oyuncunun rollerini değiştirmekti. Fakat işler hiç de beklenildiği gibi gelişmeyecekti. Yaklaşık 6 saatin sonunda Abramoviç, saçları beyazlayacak kadar yoğun bir strese maruz kalacaktı. 1974 yılında gerçekleşen bu performans günümüzde de tarihin en acımasız sanat gösterisi olarak anılmaya devam ediyor.
72 NESNEYLE ONA İSTEDİKLERİ HER ŞEYİ YAPABİLİRLERDİ
Sırp performans sanatçısı Marina Abramoviç, 'Ritim O' adlı gösterisiyle performans sanatının mazoşist ve sansasyonel olduğu yönündeki eleştirilere yanıt vermek istiyordu. Bu performansla güç ve direncin sınırlarını genişleterek vücut odaklı performans dizisini tamamlamayı düşünüyordu. Abramoviç, daha önce de birçok kez şaşırtıcı gösteriye imza atmıştı. 'Ritim 5'te Yugoslavya'yı temsil eden tahta bir yıldızın yanan çerçevesine uzanan Abramoviç, oksijen kaynağı yangında tükendiği için bilincini kaybetmiş ve seyirciler tarafından hayata döndürülmüştü. 'Ritim 10'da da bir elinin açık parmaklarının arasına bir bıçak sokan Sırp sanatçı, bıçakla kendisini kesene kadar durmamıştı. 'Ritim 0' ise bütün bu dehşete düşüren performanslardan çok daha ileri bir seviyedeydi.
ÖLDÜRÜLME İHTİMALİ KARŞISINDA BİLE KILINI KIPIRDATMADI
Takvimler 1974 yılını gösterdiğinde 'Ritim 0' gösterisini hayata geçiren Abramoviç, seyirciden uzun beyaz bir masaya koyduğu 72 adet acı, zevk ve ölüm nesnesinden biriyle kendisine canları ne isterse onu yapmalarını istedi. Abramoviç, kendisine nasıl davranılması gerektiği noktasında seyircilere sonsuz bir özgürlük tanımıştı. Seyirci onu öldürmek isteyebilirdi ancak Abramoviç en kötü ihtimali dahi baştan kabul etmiş, böyle bir ihtimal karşısında kılını bile kıpırdatmayacağını söylemişti. Gösteriden sonra Abramoviç eğer hayatını kaybederse şöyle bir mesaj ortaya çıkacaktı: "Eğer seyirciye güç verirseniz onlar sizi öldürebilir."
Yazılı talimatlar duvara asıldı: Talimatlar. Masada üzerimde istenildiği gibi kullanılabilecek 72 obje var. Ben nesneyim. Bu süre zarfında tüm sorumluluğu alıyorum. 1974. Süre: 6 saat (20:00-02:00). Studio Morra, Napoli.
KORKU DOLU 6 SAAT BÖYLE GEÇTİ
Sırp sanatçı Abramoviç, tarihe geçecek performansı boyunca saatlerce hareketsiz kaldı. Toplamda 6 saat süren gösterinin ilk iki saatinde katılımcılar önce onu sadece izlemeye başladılar. İlk başlarda katılımcılar ona kibar davranıyorlardı. Dakikalar ilerledikçe yavaş yavaş işin rengi de değişmeye başladı. Önce sanatçıyı öpmeye sonra da soymaya çalışanlar çıkmaya başladı. Üçüncü saate girildiğinde bütün kıyafetleri keskin bıçaklarla parçalanan Marinoviç için artık tehlike çanları çalmaya başlamıştı. Abramoviç'in eylemsizliği karşısında adeta çileden çıkan seyirciler, beyaz masanın üzerinden aldıkları kesici aletlerle Abramoviç'in vücuduna zararlar vermeye başladı. Boğazına gül sokmaya çalışanlar da oldu onu taciz edenler de.
Dördüncü saate girildiğinde artık bıçaklar etine doğru yönelmişti. Boğazına aldığı bıçak darbesiyle acılar içinde kalan Abramoviç performansı sonlandırmamaya kararlıydı. Gösterinin sonuna doğru katılımcılardan biri Abramoviç'in kafasına silah dayayınca galeride büyük bir kavga patlak verdi. Bir başka katılımcının Abramoviç'i koruma isteğiyle birlikte çıkan kavga sonucunda gösterinin sona ermesine karar verildi.
Abramoviç, 6 saatin sonunda gözlerinde yaşlarla hareket etmeye başladı. Kendisine zarar veren seyircilerle yüzleşmek isteyen Sırp sanatçı, bu yüzleşmeden korkan katılımcıların tedirgin davranışlarıyla karşılaştı. Yaşanan bütün bu anlar tarihin en sarsıcı sanat performanslarından birinin parçasıydı.
EYLEMSİZ KALAN BİRİ NE ZAMAN GÜÇ KULLANMAYA BAŞLAR?
Abramoviç, tarihe geçen performansıyla bir insanın kendisine yönelik tehlikelere rağmen pasif kalmasının sonuçlarına odaklanmıştı. Eylemsiz kalan birinin hangi aşamadan sona güç kullanmaya başlayacağını, tepki ve tepkisizliğin güç kullanımına etkisini, hayvani içgüdülerin ne zaman ortaya çıkacağını çevredekilere göstermek isteyen Abramoviç, hafızalardan kolay kolay silinmeyecek bir performansa imza atmayı başardı.
Abramoviç, seyirciye ne kadar ileri gideceklerini görmeleri için vücudu üzerinde tam kontrol verirken izleyiciler de onun pasifliği karşısında adeta çileden çıkmış ve benzer bir şekilde ne kadar ileriye gidebileceğini görmek için şiddete başvurmuşlardı.
İZLERİNİ HÂLÂ VÜCUDUNDA TAŞIYOR
Sırp sanatçının performansı sırasında seyircilerin en saldırgan içgüdülerini gerçekleştirmelerine özellikle izin verilmişti. İnsan psikolojisinin açmazlarına odaklanan bu performans aynı zamanda bir galeride birçok katılımcıyla birlikte gerçekleştiği için sosyolojik açıdan da önemli sonuçlar ortaya koydu.
Sanat tarihine iz bırakan bir performans bırakan Abramoviç ise 'Ritim 0'dan hâlâ yara izleri taşıdığını ve performans sırasında yaşadığı korkudan tamamen kurtulmasının kendisi için hiç de kolay olmadığını yıllar içinde paylaştı. Abramoviç ayrıca bu performansla sağlığını ve hayatını bir daha riske atmamak için hangi nokta çizgiyi çekmesi gerektiğini de öğrendiğini itiraf etti.
6 BİN KİLOMETREYİ 90 GÜNDE YÜRÜYÜP AYRILDILAR
Performans sanatının en popüler isimlerinden Marina Abramoviç günümüzde tıpkı kendisi gibi bir performans sanatçısı olan ve 2020'de hayatını kaybeden Ulay ile yaşadıkları unutulmaz aşkla tanınıyor. İlişkilerini ruhani bir yolculukla tamamlamak isteyen Abramoviç ve Ulay, Çin Seddi'nin iki ucundan birbirlerine doğru yaklaşık 6 bin kilometrelik yolu 90 günde yürümüştü. İkilinin buluştukları yer ise aslında ilişkilerinin bittiği yerdi. Bu ayrılıktan sonra uzun bir dönem bir araya gelmeyen ikili, 2010 yılında Abramoviç'in MoMA'daki bir retrospektif sergisinde bir araya gelmişti.
Abramoviç, buradaki gösterisinde bir sandalyeye oturuyor, karşısına ise 1 dakika boyunca tanımadığı kişiler oturuyordu. 1 dakika boyunca Abramoviç'le bakışan bu kişiler, süre dolduğunda sandalyeden kalkıyordu. Yıllar sonra bir katılımcı olarak Abramoviç'in karşısına çıkan Ulay, sadece Sırp sanatçıyı değil tüm izleyenleri şoke etmişti. Saniyeler boyunca birbirleriyle bakışan ikilinin arasındaki hüzün, aşk, acı ve pişmanlık izleyenleri büyülemiş, bu tarihi ve özel anlar özellikle popüler kültürde kendine geniş yer bulmuştu.
REKLAM FİLMİ KRİZİ
2010'lu yıllarda popülaritesini giderek artıran 76 yaşındaki Sırp sanatçı 2016 yılından beri ABD'de özellikle bir kesim tarafından hedef gösterilmeye çalışılıyor. Performansları sıklıkla protesto edilen sanatçının 2020'de yayına giren bir reklam filminde satanist öğelere yer verdiği iddiaları uzun bir süre gündemin üst sıralarında kendine yer bulmuştu. ABD merkezli teknoloji devi Microsoft'un özellikle aşırı sağ kesim tarafından gelen tepkilerden ötürü Abramoviç'li reklam filmini yayından kaldırması ise sanat çevrelerinde şaşkınlık ve üzüntüyle karşılanmıştı.
