Artık kokunun da bir sözlüğü var!

Kokuların insan hafızasını tetiklemede çok başarılı olduğu sıklıkla söylenir. Fakat bu konuda yapılan çalışmalara çok rastlamıyoruz. Bu yıl ikincisi düzenlenecek İstanbul Tasarım Bienali bu alanda yapılan bir çalışmaya da yer verecek.
İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafından Zoe Ryan küratörlüğünde, 1 Kasım-
14 Aralık tarihleri arasında düzenlenecek 2. İstanbul Tasarım Bienali’nde 53 farklı proje yer alacak. Bunlardan biri de tasarımcı Sissel Tolaas’ın hazırladığı “Koku Sözlüğü”. “Renkler için bir dil geliştirmiş toplumlarımızın, kokular için dil geliştirmemiş olması ilginç” diyen Tolaas, bu eksikliği giderme niyetiyle başladığı proje için eylül ayında İstanbul’a geldi. Yine kokunun antropolojisi üzerine çalışmalar yapan Cansu Şekular ile işbirliği yaptı ve bienalin gerçekleşeceği Galata Özel Rum İlköğretim Okulu’na yakın olan Tophane, Karaköy ve Galata’dan koku örnekleri topladı.

Bir koku, onlarca farklı kelime
Sissel Tolaas örnekleri topladıktan sonra ülkemizden ayrıldığı ve projesinin saha çalışmasını Cansu Şekular’a bıraktığı için çalışmanın detaylarını Şekular’dan dinledik. “Bu üç bölgeden 25 farklı koku örneği topladık” diyen Şekular, Bilgi Üniversitesi’nin Kültürel Çalışmalar bölümünden
25 öğrenciyi de saha çalışmalarına dahil ettiklerini söyleyerek çalışmaların sonuçlarını anlatıyor: “Tophane’den aldığımız bir kokuyu farklı insanlara koklattığımızda; kolonya, tiner, Avusturya Hastanesi, asit, zencefil, saç spreyi, deniz ve kasvetli gibi farklı cevaplar aldık. Karaköy’den aldığımız bir kokuya ise; cila, ayakkabı, meyve, meyve bahçesi, çilek, gül, araba, deri, şarap, çiçek, yılbaşı ağacı, kırmızı mum, seks gibi cevaplar verdiler.”
Bu sonuçlar size şaşırtıcı gelebilir. Fakat Şekular’ın bu cevaplara şaşırdığını söylemek güç. Şekular, “Koku hakkında konuşabileceğimiz ortak bir dil ne yazık ki yok” diyor.

Kebap ve parfüm “docasa” demek
Peki onlarca insanın 25 faklı koku hakkındaki yorumlarından nasıl bir sözlük çıkacak ortaya? Aslında Sissel Toolas’ın niyeti kokuları görsel ya da somut metaforlarla anlatma alışkanlığımızı kırmak. Bu nedenle kokulara özel yeni bir dağarcık yaratıyor. Kebap ve parfümün birleşimine “docasa” diyor örneğin. Metal araba paraçalarıyla terin birleşimi ise “casca” oluyor.

İstanbul’u içinize çekin!

Tasarım Bienali’nde Cansu Şekular koku yürüyüşleri de düzenleyecek. 15 Kasım’da düzenlenecek ilk rota Gedikpaşa Ayakkabı Üreticileri’ni kapsıyor. 13 Aralık’taki ikinci rota ise Kadıköy ve Moda’yı... Şekular’a göre bu rotalar belki de sıklıkla arşınladığınız İstanbul’un bu bölgelerini farklı bir şekilde keşfetmenizi sağlayacak.