Her yaşta hesap kitap meselesi

Erken yaşlarda para, bütçe ve tasarruf etme kavramlarını öğrenen çocuklar hayata bir adım önde başlıyor. Bunun sırrı finansal okuryazarlıkta

Dünyada ve ülkemizdeki ekonomik gelişmeler, küçük yaştaki çocukları bile para konuşur hâle getirdi. Henüz ilkokul çağının başındaki çocuklar döviz hesap ediyor, enflasyon ve anlık artan fiyatlar hakkında konuşuyor. Problem çözme becerisi yüksek çocukların, para yönetimi konusunda da farkındalığı daha çok oluyor. Ancak 21’inci yüzyılın becerilerinden sayılan finansal okuryazarlık, para ve bütçe yönetiminden çok daha fazlası. Karar verme, seçim yapma, alternatifleri değerlendirme gibi bilgi ve davranış yönetimini kapsıyor ve dünyanın pek çok ülkesinde ders müfredatı olarak okutuluyor. İlkokul öğrencileri için hazırlanan ve Abm Yayınları’ndan çıkan, “Elo ve Moni ile Finansal Okuryazarlık” kitabı; para yönetimi, tasarruf ve bütçeleme gibi finansal konuları günlük hayattan örneklerle anlatan bir çalışma. Kitabın yazarı Hale Güneş ile çocuklarda finansal okuryazarlığı konuştuk.

- Kitabınız etkileşimli ve bol etkinlikli. Bu açıdan çocukların radarına girmesini kolaylaştırıyor mu?

Kitaptaki Elo ile Moni karakterleri çocukları etkinliklerle para yönetimi ile ilgili becerilerini geliştirmeye davet ediyor.

Örneğin, 3 kumbara yöntemi kitapta ilgi çeken uygulamalardan biri. 3 kumbara ile çocuklar paralarını; “Harcamak” için, “Biriktirmek” için ve “Paylaşmak” için ayırıyorlar. Aynı zamanda bu uygulama ile paylaşmanın sosyal fayda boyutunu da geliştirmeyi hedefliyoruz. İstek ve ihtiyaç haritaları ve alışveriş listeleriyle çocuklar önceliklendirme ve seçim yapmayı da öğreniyorlar. Ayrıca çocukların girişimcilik becerilerine katkı sağlamayı amaçlayan “Bir Limonata Standı” kurmaya yer verildi.

- Çocuklar para biriktirme, para harcama ve tutumlu olma konusuna ne kadar hâkimler?

Ekonomi her yerde konuşulduğu için çocukların da farkındalığı arttı; ancak genel olarak olumsuz yönüyle konuşulması, çocuklar açısından bazı endişelere de neden oluyor.

- Para ile erken yaşta kurulan ilişki yetişkinlikte ve iş hayatında kritik rol oynuyor. Bu noktada ebeveynlere düşen görev ve sorumluluklar neler?

Anne ve babanın parayla ilgili tutumları ve yaklaşımları çocuklar için en önemli referans noktasıdır. Biz yetişkinler çocuklarımızı parayla ilgili konulardan uzak tutmaya çalışıyoruz. Oysa birçok araştırma gösteriyor ki; hayatın bir parçası olan parayı yönetmeyi öğrenen bireyler hayatları boyunca kontrollü, güvenli ve konforlu bir yaşam sürebiliyor. Çocuklar erken yaşlardan itibaren model aldıkları ailelerinden etkilenirler ve tutumları, davranışları, tüketim, harcama, tutumlu olma konusu ile ilgili bilgi ve becerileri bu modele göre şekillenir.

- Ülkemizde “Finansal Okuryazarlık” eğitimi veriliyor mu?

Finansal Okuryazarlık ve Erişim Derneği (FODER), ülkemizde çocuklar ve gençler için finansal okuryazarlık eğitimleri veriyor. Elbette olması gereken “Finansal Okuryazarlık Dersi” olarak öğretim programında yer alması. Böylece tüm çocukların erken yaşlardan itibaren bu becerilerini uygulamalı olarak kazanmaları sağlanır. Biz de çok yakında okullar ve öğretmenler için bir modül, anne-babalar için ayrı bir modül olarak eğitimlerimize başlıyoruz.

- Harçlık ne zaman ve ne kadar verilmeli

7 yaşından itibaren çocuklara haftalık harçlık verilebilir. Çocuklar zamanla, deneme yanılma yöntemiyle bir şey satın alırken seçici olmaya ve harcamalarında dikkatli davranmaya başlar. Harçlığın miktarı ailelerin ekonomik koşulları ve sosyal durumlarına göre değişir. Önemli olan çocuk her istediğinde değil düzenli olarak verilmesidir. Parasını nereye harcayacağı, biriktirme hedefi ve paylaşmak için ayıracağı miktar konusunda çocuklarla sohbet etmek destekleyici olur.

Dünyadaki örnekler bakarsak

• Avrupa çapında pek çok ülkede farkındalığı yükseltmek adına “Para Haftası” veya “Mali Hafta” gibi etkinlikler planlanıyor.
• Finlandiya finansal okuryazarlık eğitimini oyunla ve yarışmalarla veriyor. Hem Avrupa çapındaki para sınavına hazırlık sayılan Zaldo adlı bir oyun platformu, hem de üst ve ortaokullardaki öğrencileri eğitmeyi amaçlayan “Ekonomik Guru” adlı bir yarışma platformu bulunuyor. Bunun yanı sıra Eğitim ve Kültür Bakanlığı ile iş birliği yapan finans sektörü, okullar için gerekli eğitim materyallerini de sağlıyor.
• Danimarka’da özellikle bu özel haftalarda finans sektörü temsilcileri adeta birer ‘konuk eğitmen’ olarak okulları gezerek çocuklara ve gençlere para hakkında bilinmesi gerekenleri anlatıyor.
• İngiltere’de 5-11 yaş arasındaki çocuklara “10 sterlinlik doğum günü harçlığını doğru şekilde harcaması için bir çizgi karaktere yardım etmek” gibi oyunlaştırılmış senaryoların yer aldığı 12 adımlık bir eğitim sunuluyor.
• Çin de finansal okuryazarlığı eğitim müfredatına alan ülkelerden. Öğretmenlerin bilgilendirilmesi, konuyla ilgili materyal sağlanması konusunda finans kurumları da etkin bir şekilde çalışıyor. Video oyunları, filmler ve karikatürler de kullanılıyor.
• Amerika, Kanada ve Singapur’da, finansal okuryazarlık ders olarak yer alıyor ya da matematik dersine entegre ediliyor.