“Her 2 saniyede 1, prematüre bebek dünyaya geliyor”

17 Kasım Dünya Prematüre Günü. Bu vesileyle, Türk Neonatoloji Derneği Başkanı Prof. Dr. Esin Koç ile konuştuk


Türk Neonatoloji Derneği Başkanı Prof. Dr. Esin Koç, dünyada her iki saniyede bir, bir prematüre bebek dünyaya geldiğini söylüyor: “Prematüre doğum ve onunla ilişkili komplikasyonlar, dünyadaki çocuk ölümlerinin ve hastalıklarının bir numaralı nedeni olarak görülüyor. Ancak her geçen yıl, hayata tutunma oranları artıyor ve yaşanan zorluklar azalıyor.”

Her yıl gerçekleşen prematüre sayısı nedir ve neden bu kadar artıyor?

Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre her iki saniyede bir, bir prematüre bebek dünyaya geliyor. Yani her yıl yaklaşık 15 milyon bebek prematüre doğuyor. Prematüre doğum ve onunla ilişkili komplikasyonlar, dünyadaki çocuk ölümlerinin ve hastalıklarının bir numaralı nedeni olarak görülüyor. Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de prematüre doğum çok sık gözleniyor. Ülkemizde her 20 bebekten üçü prematüre doğuyor. Bu da her yıl 180 bin bebeğin prematüre doğduğu anlamına gelir. Günümüzde, geçmiş yıllara kıyasla erken doğan bebeklerin hayata tutunma oranlarının arttığını ve yaşadığı zorlukların önemli ölçüde azaldığını söyleyebiliriz. Fakat bu bebeklerin alanında uzmanlaşmış kişiler tarafından takibi ve bakımı açısından hâlâ gidilecek çok yol var.

Prematüre doğumlarda hayatta kalma oranları artıyor mu?

Yapılan araştırmalar son 20 yılda erken doğum oranlarında belirgin bir artış olduğunu gösteriyor. Bunun olası nedenleri arasında kadınların geç yaşta anne olması, diyabet ve yüksek tansiyon gibi anne sağlığı sorunları, çoğul gebelik oranlarının artmasına yönelik kısırlık tedavilerinin fazla uygulanması gibi birçok farklı faktör yer alıyor. Prematüre bebeklerin yaşam şansı o bebeklerin nerede doğduğuna bağlı olarak dramatik bir şekilde farklılık gösteriyor. Örneğin gelişmemiş bir ülkede 28 haftadan önce doğan prematüre bebeklerin yüzde 90’ı birkaç gün içinde hayata gözlerini yumuyor. Fakat bu oran ülkelerin gelişmiş düzeylerine bağlı olarak yüzde 10 seviyelerinin altına düşüyor. Türkiye olarak bebeklerin hayatta kalma oranlarına baktığımızda gelişmiş ülke seviyelerine daha yakın olduğumuzu söyleyebiliriz. Ancak bu oranların yine aynı ülke içinde gelişmiş ve gelişmemiş anne ve bebek bakım koşullarıyla da önemli oranda değiştiğini unutmamalıyız.




Türk Neonatoloji Derneği olarak 2002 yılından beri üyelerimizin bulunduğu merkezlerdeki yeni doğan bebek ölüm oranlarını yıllık olarak izliyoruz. Bu rakamlar bize çok önemli bilgiler veriyor. Son 15 yılda her geçen yıl giderek azalan ölüm oranlarımızın neredeyse yarı yarıya azaldığını söyleyebiliriz.

Takip kılavuzu

Prematüre bebek sahibi aileler neler yapmalı?

Prematüre bebek aileleri hem erken doğum sürecinde hem de bebeklerinin hastanede kaldığı süreçte zor günler geçiriyor. Özellikle prematüre annelerinin bu süreçte çok iyi desteklenmesi gerekir. Ancak anne iyi desteklenirse bu uzun soluklu engelli maratonunda asıl yürütücü faktör olabilir. Annenin taburculuk sonrası prematüre özel bakımının tüm ayrıntılarını öğrenerek ev ortamını bebeğin bakımına uygun hale getirmesi önemlidir. Enfeksiyonlardan koruyucu önlemleri öğrenmesi, sağlık ekibiyle iletişimini sürdürmesi önemlidir.

Prematüre annesi belki bebeğini kucağına alıp emziremez ama sütünün erken doğan bebeği için daha da kıymetli olduğunu bilir, sağarak sütünün devamını sağlar, sağlık personelinin yönlendirmesi ile yoğun bakımda bebeğinin bakımına katılır, kanguru bakımı dediğimiz yöntemle bebeğini kucağına alıp onun anne karnı huzuruna kavuşmasını sağlar. Bizim için prematüre bebeklerde anne sütü olmazsa olmazımızdır, ancak bu bebeklerin özel ihtiyaçları nedeniyle anne sütünü özel ürünlerle destekleriz. Anne sütü yokluğu ya da yetersizliğinde ise normal formül sütlerin değil bu bebeklere özgü formül sütlerin kullanılması gereklidir.

Erken doğum nedeniyle yaşanan sağlık sorunları, çocuğun yaşamı boyunca takip edilmeli mi?

Prematüre bebeklerin taburcu edilmesinden sonra takibi ile ilgili yaygın olarak kabul edilmiş standartlar veya risk faktörleri yoktur. Tüm sağlık çalışanlarının risk taşıyan bebekler için gelişimsel ve tıbbi takip kılavuzlarına hâkim olması önemlidir. Prematüre bebekler ile ilişkili ülkelerin ve merkezlerin risk kategorisine göre takip protokollerinde farklılıklar olsa da yaygın olarak kabul edilen karar, yüksek riskli bebeklerin en azından okul çağına kadar takip edilmesi gerektiğidir.