Gençler başarısızlıkla nasıl mücadele etmeli?
Gençlerin yaşamındaki zorlu dönemeci YKS sonuçları açıklandı. Her yerde başarı hikâyeleri konuşulsa da binlerce genç hayal kırıklığı, üzüntü, kaygı ve çaresizlik duygularıyla mücadele ediyor. Bu süreçte onları nasıl desteklemeliyiz?
Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) sonuçları açıklandı. Her yıl başarı hikâyelerini dinliyoruz. Peki, başarısızlık durumunda, beklentiler karşılanmadığında neler oluyor? Gençler hayal kırıklıklarını nasıl yönetebilir? Çocukları nasıl anlamalı, desteklemeliyiz? Ebeveyn olarak rolümüz ne? Uzman Psikolog Oya Çanak ile konuştuk.
Sınavdan istediği sonucu alamayan gençlerin duygularını yönetebilmeleri için neler önerirsiniz?
Beklentiler karşılanamadığında hissedilen duygu hayal kırıklığıdır. Buna nasıl tepki verdiğiniz, bebeklikten itibaren hayal kırıklığı yaşadığınızda ne yapmaya yönlendirildiğiniz ve hayal kırıklığınızla barışık olup olmamanızla ilgili. Ebeveynleriniz tarafından nasıl rehberlik edildiniz? Duygularınızı iyi anlar mısınız? Bu sizin için de, ebeveynleriniz için de zor bir deneyim. Ancak yaşamınızın odak noktasında sizler varsınız. Son yıllarda olağanüstü dönemlerden geçtiniz. Gelecek endişesi yaşamakta haklısınız. Sınav çoktan geçmişte kaldı ve şimdi bu sonuçla ne yapacağınızı düşünme zamanı. Bir mola alıp istediğiniz üniversite olup olmamasına değil, istediğiniz bölüme odaklanın veya sorunları tespit edip yola tekrar koyulun. Beklentinize ulaşmanıza engel olan neydi? Dikkat sorununuz mu, kaygınızı yönetmekte zorlanmanız mı ya da gerçekçi olmayan hedefler koyup yeterince çaba gösteremeyişiniz mi? Sorun neyse üstüne gidin ve yaşadığınız bu sorunun istediğiniz yaşamı deneyimlemenizi engellemesine izin vermeyin. Sorunu kabul edin ve dikkatinizi geliştirmek için, kaygınızı ve organizasyon becerinizi geliştirmek için, doğru psikolojik destek alabileceğiniz kaynaklara ulaşmaya gayret edin. Bu konuda size güvenen yetişkinlerden maddi ve manevi destek rica edin. Kendinize inancınızı yitirmeyin.
Ebeveynler neler yapmalı?
Hiçbir emek boşa gitmez. Sadece şimdi meyvesini vermemiş olabilir. Bu sınavın yetenek ve yaşam başarısını ölçen bir kıstas olmadığını kendinize bol bol hatırlatın. Çocuğunuzun duygularını dinleyin ve onların kendilerini ifade etmesine fırsat tanıyın. Çocuğunuzu sabote eden faktörleri ortadan kaldırmaya ve yaşam kalitesini yükseltmesini sağlayan adımları atmasına yardımcı olun. Siz dinginliğinizi kaybederseniz, onlar yaşamları boyunca kendi hedefleri peşinde değil, sizi mutlu eden şeylerin peşinde koşmayı hedefleyecekler. Duygu düzenleme becerimizi yitirmeyelim ve onların biricikliğini sevmeye devam edelim. Biz inancımızı yitirirsek içsesleri yaşam boyu yetersiz olduklarını söyleyecek. Bu dönemde onların sizi anlamasını beklemeyin. Empati kurması gerekenler bizleriz. Çocuğunuzun empati, anlayış, yakınlık, rehberlik, güvenli sınırlar ve uzun vadeli sorunları tespit etme ve çözmede desteğinize yoğun bir şekilde ihtiyacı var. Şimdi konuşma zamanı onlarda, gerekirse sessizliklerini dinleyip eşlik edip yavaş yavaş açılmalarını bekleyelim. Alan tanıyan, boğmayan ve şefkatli ebeveynliğinizi yavrunuzun üzerinden eksik etmeyin. Onun başarma hissini tattığı anıların üzerinden geçin...
Başarısız olan çocuğu motive etmek için neler yapmalı?
Konuyu kendi adlandırdığımız kayıp ve emeklerimize döndürürsek odak noktamızı kaçırırız. Sınava girenler bizim çocuklarımız ve gelişimlerinin ergenlik dönemindeler. Çocuklarımızı bu dönemde yetenekleri doğrultusunda desteklemek ve geliştirilmesi gereken alanlarının ailece farkına varıp, bu konuda onlara destek vermek biz ebeveynlerin görevi. Motivasyon günlük yaşam aktivitelerindeki beceri ve yeteneklerinde gizli. Kimisi için dans etmek, müzik, yemek, resim yapmak, dikiş dikmek, yazmak, spor yapmak, kitap okumak… Yapabildikleri konularda yetenekleri doğrultusunda destekleyerek buralardan özgüvenlerini tekrar yakalamalarını sağlamalarına gayret etmek ve yavaş yavaş tekrar gerçekçi eğitimsel hedeflere dönmek iyi bir fikir olabilir.
Başarısızlıklara karşı bakış açısı, mücadele, motive olup yola devam edebilme konusunda çocuklara nasıl model olmalıyız?
Çocuklarımız arzuladıkları hedefi tutturamadıklarında yetersiz olduklarını hissedebilirler. Onları stresten koruyacak şey ebeveynleri ile kurdukları sükûnet içeren bağdır. Huzursuz bir evde başarı elde edilmesi oldukça zor çünkü zihin önce kendini güvende hissetmek ister, sonra gelişir ve başarır. Rol modellerinin yaşamlarını araştırmak ve onların başarısızlık hikâyelerini okumak ve çabalamanın getirmiş olduğu başarıları gözlemlemek iyi bir fikir olabilir.
