Piyasalarda şok dinamiği işliyor

Türev ürünleri spekülatif amaçla kullanan, fazla risk alarak işlem yapan küresel ekonomik aktörler, koronavirüs salgınıyla zora düştü. İlk tepkilerde de zayıflık gözlenince piyasalar şok üstüne şok yaşadı

Borçlanarak geleceği harcayan, türev ürünleri spekülatif amaçla kullanan, kaldıraçlı işlem yaparak koyduğunun birkaç kat fazlası risk alarak işlem yapan küresel ekonomik aktörler, dünyada yayılan salgın hastalıkta zor duruma düştü.

İlk tepkilerde de zayıflık gözlenince piyasalar şok üstüne şok yaşıyor. Koronavirüs piyasalarda etkisini bir süre daha hissettireceği kesin olmakla birlikte krizin derinleştirilmemesi için üst seviyeden tedbirler geliyor. Şirketler ve bankaların likidite ihtiyacı karşılanıp sorunlu varlık alımlarına yönelik adımlar beraberinde iyileşmeyi getirecek.

Küresel aşırı borçlanma, borçlanarak geleceği harcama eğilimi, beklenmeyen bir olağanüstü gelişme yaşandığında ekonomileri vuruyor. Koronavirüsün tüm dünyayı etkilemesiyle gelirlerin kesintiye uğrama ihtimali tüm varlıklarda satışa neden oluyor.

Alarma geçtiler...

Nakit krizi ihtimali ülkeleri alarma geçirdi. Kısa vadeli borçlar uzun vadeli yatırımlar için kullanıldığında böylesi bir krizde gelirin kesilmesi borçların ödenememesine ve kredi verenlerin zor duruma düşmesine yol açıyor. Türkiye’de özel sektörün dolar bazında aşırı borçlu olması ve 2018 kur krizi ile bu şirketlerin borç ödeyemez hale gelmesi sıkıntıya yol açmıştı. Koronavirüsle şimdi de borçlanmaların yüksek olduğu ülkelerdeki varlık sınıflarındaki satışlar arttı. Korku endeksi VIX 82 seviyesinde.

Petrolde düşüş etkili

ABD borsaları zirvedeyken yakalanılan kriz, menkul kıymetlerden çıkışları getirirken, açığa satış ve yüksek zararlar diğer piyasalarda da satışlara neden oldu. Bu süreçte petrol fiyatlarında da aşırı düşüş yaşanması krizi tetikleyen bir başka neden oldu.

Türkiye açısından ise birden fazla sorun bir arada aşılmaya çalışılıyor. Bir yandan Suriye sınırındaki gelişmeler, diğer yandan göçmen sorunu, hepsinden ayrı ekonomi cephesinde enflasyonla mücadele varken şimdi de koronaviris nedeniyle sıkı önlemler alınıyor. Yaşananlar neticesinde borsa, dolar bazında dip seviyede olmasına rağmen ciddi satışların devamına sebep oldu.

Küresel bazda ise aktörlerin gözü ABD’de. Doların 6.42 TL’ye yükselmesiyle dolar talebi yeniden sorgulanmaya başlandı.

Yeni önlemler gelecek...

Sorunlu borçlanmalar konusunda bir yardım programı devreye girmesi olasılık dahilinde. Bu noktada tüketici harcamaları konusunda kredi kartlarına yönelik bir takım rahatlatıcı adımlar gelmesi ve vergi ertelemeleri bir diğer ihtimal. Ekonomileri canlandırma adına teşvik önlemlerinin devreye alınması düşünülecek tedbirler arasında olacaktır.

Filipinler’de borsanın kapanması üzerine küresel bazda borsalar kapanabilir mi tartışması yaşanmaya başladı. 2001’de 11 Eylül olayları sırasında borsalar kapanmıştı. Ancak henüz bu yönde bir adım atmaya yönelik bir gelişme yok.

Dolar neden yükseliyor?

ABD faizleri düşürürken piyasaya likidite pompalayacağını açıkladı. Trump’ın durgunluğa geçileceğini açıklaması ile ABD ekonomisinde zayıflama görüleceği belirmesine rağmen dolar talebi azalmadı. Dolarda çıkışı sınırlayacak asıl gelişme şirketler ve bankaların likidite ihtiyacının finansal sistem üzerinden gerçekleşmesi olacak.

Merkez bankalarının swap adımını başlatması oluml. Önceki gün 6 merkez bankası bu adımı attı. Dün de ilk swap BOJ’la 32 milyar dolarla oldu. Şirketler ve bankaların likidite ihtiyacı artıyor. Finansal sistemden bunun sağlanabilirliğinin artması piyasaları rahatlatır. Dolar/TL’nin değerlenmesini sınırlayacaktır.

BDDK’dan kolaylık

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK), vatandaşın ve reel sektörün finansman koşullarını kolaylaştırmak amacıyla tedbir kararları aldı. Buna göre, kredi ödemelerindeki gecikmelere esneklik tanınarak, gecikmeye giren krediler, takip hesaplarına aktarılmadan önce 90 gün yerine 180 gün beklenecek. Kredilerin donuk alacak sınıflandırılması için öngörülen 90 gün gecikme süresinin, kurul kararı tarihi itibarıyla birinci ve ikinci grupta izlenen krediler için 31 Aralık 2020’ye kadar 180 gün olarak uygulanmasına karar verildi. Açıklamada verilen bilgilere göre, uygulama ihtiyaç kredilerinin yanı sıra taşıt, konut ve tüketici kredileri ile tüm ticari kredi türlerini de kapsıyor.

Şirketler hisse toplar mı?

Borsada tarihi dip noktalardan birindeyiz. Görünen o ki küresel piyasalardaki toparlamaya bağlı olarak BIST’te de tepkiler oluşacak. Ancak bunun kalıcı bir yükselişe dönüşmesi Türkiye’deki vaka sayısına ve şirketlere verilecek desteklere bağlı olacak. Kriz eğilimi ile fiyatlardaki gerilemenin devam etmesi şirketlerin hisse senetlerini toplama eğilimini artırabilir. Bu da belli seviyelerden hisse senetlerinin toparlanmasını sağlayacaktır.

Kriz bitince...

Korona krizi bittiğinde dünya inanılmaz bir düşük faiz ve bol likidite ortamında olacak. 2008 krizinden sonra yaşanan ciddi yükseliş dalgası Borsa İstanbul’da da görülebilir.

Merkez Bankası faizi tek haneye indirdi

Küresel bazda merkez bankaları faiz indirimine giderken Merkez Bankası (TCMB) da diğer merkez bankaları gibi olağanüstü toplantıyla politika faizini 100 baz indirdi ve yüzde 9.75’e düşürdü. Normal toplantı perşembe günü idi.

Merkez’in faiz indirimi ile dolar/TL’de ilk tepki 6.488’e tırmanış oldu. Bu seviyeden satışlar geldi. TCMB daha önce önden yüklemeli olarak faizleri aşağı çekmişti. Bunun üzerindeki bir indirim kur artışını tetikleyebilir ve enflasyon üzerinde olumsuz etki yaratabilirdi. TCMB bu toplantıda kur hassasiyetini de ortaya koydu. Ayrıca fiyat istikrarı ve finansal istikrar amaçları doğrultusunda elindeki bütün araçları kullanmaya devam edeceğini açıkladı.

Kurul, uluslararası emtia fiyatlarındaki keskin düşüşün enflasyon görünümünü olumlu etkilediğini belirtti.

Bundan sonra likiditeye, nakde ulaşabilmek önemli. Şirketleri en çok bu zorlayacaktır. Sadece para politikalarının değil maliye politikalarının da devreye girmesi bekleniyor.

Atılacak adımlar şirketleri rahatlatabilirse piyasalar da panik havasından çıkacaktır. Zorlu bir süreç yaşanacağı kesin. Zaten bu nedenle piyasalarda aşırı bir satış dalgası var. Ancak ülkelerin ekonomik aktörlerinin bu likidite sıkışıklığını açacak önlemler geliştirmeleri piyasaları sakinleştirdiği gibi hareketlenmeyi de beraberinde getirecektir.

İşte Merkez’in aldığı 7 önlem

1. Bankalara ihtiyaç duydukları likidite sağlanacak.
2. İhtiyaç duyulan günlerde piyasaya 91 gün vadeye kadar likidite sağlanabilecek.
3. Piyasa yapıcı bankaların likidite imkânına ilişkin limitler artırıldı.
4. ABD doları karşılığı swap ihalelerine devam edilecek. Bu ihaleler euro ve altın karşılığı da düzenlenebilecek.
5. Zorunlu karşılıklar 500 baz puan indirilecek.
6. Reel sektöre kredi akışı için bankalara hedefli ilave likidite imkânları tanındı.
7. Reeskont kredilerine yönelik önlemler alındı.