Afganistan’da NATO büyüyor yaşam küçülüyor

Amerika 2001 yılında Afganistan’a girerken Türk müteahhitleri için 10-15 milyar dolarlık bir iş potansiyelinden söz ediliyordu.
Bunun ancak yüzde 10’u gerçekleşebildi; çok sayıda Türk müteahhit firması şantiyesini kapatıp geri döndü.
Öyle ki 2001 yılında kurulan DEİK Türk-Afgan İş Konseyi kurucu Başkanı Kemal Koloğlu bile, şirketi Kolin İnşaat Afganistan’daki şantiyesini kapadıktan sonra, yerini Yüksel İnşaat Yönetim Kurulu Üyesi Cihan Candemir’e bıraktı.
Oysaki altyapı inşaatları, yollar, konut, askeri üsler; yapılacak çok iş varmış gibi görünüyordu. Afganlıların bile “Hikmet Abi” dedikleri Hikmet Çetin, 2003-2006 yılları arasında sürdürdüğü NATO Özel Temsilciliği görevi süresince bu beklentiyi de güçlendirmişti.
2007 yılından sonda Afganistan’da güvenlik sorunları arttı; ülkenin yeniden yapılanması projeleri rafa kaldırıldı.
Birleşmiş Milletler (BM) Özel Temsilcilik görev süresi 2010’un mart ayında dolan Kai Eide’nin yerine atanacağı ileri sürülen Çetin’in Afganistan’a dönmesi bu tabloyu etkiler mi? Bilemiyorum.
Tabii Çetin’in, Mustafa Sarıgül’ün önderliğindeki “Türkiye Değişim Hareketi” ile yeniden siyasete atılma olasılığını da unutmamak gerekir.

Yolları yapıp gittiler
Yenigün İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Mithat Yenigün ile Afganistan’daki Kandahar NATO Üssü’ne gittiğimde tablo şuydu:
NATO’nun, Amerika’nın, Kanada’nın, Birleşik Arap Emirlikleri’nin, Fransa’nın ve de Aralık 2001’deki Bonn Konferansı çerçevesinde Afganistan için kurulan Uluslararası Yardım ve Güvenlik Gücü’nün (ISAF) varlığı büyüyor, sivil yaşam ufalıyordu, ufalanıyordu!
NATO’nun 13 bin kişinin yaşayacağını varsayarak planladığı Kandahar NATO Üssü’nde asker sayısı 20 binin üzerine çıktı, 2010 yılına kadar da bu sayının 100 bine ulaşması hedefleniyor. Kandahar Hava Üssü Komutanlığı’ndan edinilen bilgiye göre, 267 olan uçak sayısı da 410’a çıkıyor.
Öte yandan, 2007 yılına kadar Afganistan’da yol projelerine talip olan Türk müteahhitlik şirketleri, ülkede güvenlik sorunlarının artmasının yanı sıra girişilen “yıkıcı” rekabetin de altında kalarak, ülkedeki şantiyelerini kapatıp geri döndüler.
Gülsan, Çukurova, Kolin, Entes gibi Afganistan’daki yol müteahhitleri Afganistan’dan çıktılar. Bölgede NATO müteahhitlerinden başka Türk inşaat firması kalmadı.

Savaş ekonomisi
Yenigün, “Afganistan’da Türk müteahhitleri birbirleriyle rekabet ederken, zararına işler üstlendiler. Artık bazı işleri paylaşıyoruz” diyor. Yüksel İnşaat’ın, Bargam Hava Üssü ve Kâbil Uluslararası Havaalanı yapımını üstlendiğini söyleyen Candemir göre Yenigün iyimser kalıyor. Ancak Candemir de bazı firmaların bölgede giderek lojistik üstünlük sağladıklarını kabul ediyor.
Yüksel ve Yenigün’ün yanı sıra Afganistan’da halen faal olan müteahhitler arasında; Metag, Zafer ve 77 İnşaat da karşımıza çıkıyor. 77 İnşaat, Yenigün ve Yüksel’in ortak bir paydasını ararsak; Kürt Federe Bölgesi’nde üstlendikleri taahhüt işlerini anmamız gerekir.
Kandahar Hava Üssü’ndeki Türk mühendislerin içinde, Irak’taki şantiyelerde görev alan çok sayıda mühendise rastladım, ne diyelim. 21. yüzyıl savaşlarının sivil kadroları ve ekonomisi şekilleniyor.