ABD ekonomi-sinde işlerin rayına oturmaya başladığını Fed’den gelen ve giderek güçlenen sinyallerden anlıyoruz. Önce 2017’de üç faiz artırımı olacağı fikrine piyasaların ikna edilmesine şahit olduk. Şimdi de kriz döneminde şişmiş Fed bilançosunun küçültülmeye başlanmasına dair sinyaller gelmeye başladı.
Bilanço neden şişti?
Finansal krizin ekonomide yarattığı daraltıcı etkiyi gören Fed, önce geleneksel politika aracı olan faiz oranlarını geriye çekti. Krizin başladığı Ağustos 2007 tarihinde yüzde 5.25 olan politika faizi Eylül 2007’den itibaren hızlı ama kademeli olarak azaltılarak 2008 Aralık ayında sıfır alt sınırına çekildi. Ancak ekonomide istenen canlılık henüz sağlanamamış olduğu için gevşek ve destekleyici para politikasına devam edilmesi gerekiyordu. Fed bu noktada faizleri negatif eksene çekmek yerine uzun vadeli tahvil alımları yapmayı uygun buldu. Burada izlenen mantık şuydu:
Para politikasının nihai amacı uzun vadeli faizleri kontrol edebilmektir. Geleneksel politikada merkez bankası kısa vadeli faizleri değiştirir. Bu değişim uzun vadeli faizlere yansır. Kısa vadeli faizin sıfıra geldiği noktada ise Fed büyük miktarlarda uzun vadeli faiz satın almak sureti ile tahvil piyasasında talebi artırıp fiyatı yükseltme yolunu seçti. Tahvil fiyatı ile faizi ters orantılı olduğundan fiyat artınca uzun vadeli faiz düşer. Bu şekilde yatırımlar desteklenmeye devam edilir.
İşte bu mekanizmayla büyük miktarlarda tahvil satın alan Fed, kriz öncesinde 1 trilyon doların altında olan toplam bilançosunu kriz sonrasında 4.5 trilyon dolara çıkardı. Banka mevduatları Fed’in varlık alımlarıyla aynı hızda artmadığı için piyasaya sürülen paranın büyük bölümü aşkın rezerv olarak sistemde sıkıştı. Şimdi sıra fili manifaturacıdan çıkarmaya geldi. Artık ekonomide işler rayına oturuyor. Fed politika faizini 0.75-1.00 aralığına kadar yükseltti. O zaman devasa bilanço da yavaş yavaş normalleşebilir mi?
Bilanço küçültmenin zorlukları var
Sistemde ihtiyacın katbekat üzerinde likidite bulunduğu için Fed bu güne kadar yaptığı faiz artırımlarını paranın miktarını kısarak yapmadı. Onun yerine aşkın rezervlere ödenen faiz yükseltilmek suretiyle hedef faiz tutturuldu. Fed’in tekrar eski usule dönüp paranın faizini para miktarına denkleştirebilmesi için önce bilançonun “normal” boyutlara gelebilmesi gerekiyor. Fed bu noktada nasıl bir yol izleyeceğini henüz ilan etmiş değil. Tutanaklarda kimi Fed üyesi itfası gelen tahvillerin yenilenmemesi sureti ile işin otomatiğe bağlanmasını öneriyor. Bu görüşün avantajı iletişiminin kolay olması. Piyasa takipçileri Fed’in bilançosundaki tahvillerin itfa tarihlerini görebildikleri için bilançonun hangi tarihte ne kadar azalacağını kolayca takip edebilirler. Bu metodun dezavantajı ise piyasadaki likiditede ani düşüşler yaratabilmesi. Alternatif görüş bilançonun kademeli olarak daraltılması. Bu görüşün avantajı piyasadaki likiditenin daha yumuşak bir şekilde çekilmesine imkân vermesi. Ama dezavantajı ise Fed’in atılacak adımlarla ilgili her bir duyurusunun piyasaların yeni oyuncağı haline gelmesi ve gereksiz spekülasyona sebep olma endişesi.
