Yargı reformu ve güvenilir adalet

Ey Adalet! Sen yoksan “mülk” de yok. Sen gecikirsen, zulüm var.

Orhan Gazi’nin de dediği gibi, “Adaletin en kötüsü, geç tecelli edenidir. Sonunda hüküm isabetli olsa da, geciken adalet zulümdür.”

İnsan bedenen sağlıklı olsa bile, adaletin olmadığı yerde önce ruh sağlığı, sonra beden sağlığı bozulur. Her şeyin başı ve sonu işleyen bir adalet sistemi.

Adaletin güven verdiği bir sistemde, “senin ilini ve töreni kim bozabilir!”

İhsan Amca, merak ediyorsan söyleyeyim, Adalet Bakanlığı adil ve güvenilir bir yargı sistemi için uzun süredir çalışmaktaydı.

Kendisi de meslekten avukat olan Adalet Bakanı Abdulhamit Gül, inisiyatifi ele aldı, yargı sisteminin bütün bileşenleri ile birlikte bir Yargı Reformu Stratejisi hazırlandı.

Belgede neler var?

Bu arada zaten biliyorsundur, 2009 ve 2015 yıllarındakinden sonra yargı reformu ile ilgili hazırlanan bu üçüncü çalışma.

Belgeyi incelersen sen de fark edeceksin İhsan Amca, yargının esas olarak yapısal ve işlevsel bir reformu hedeflenmiş. Gerçi esasla ilgili, örneğin hak ve özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesi de amaçlanmış. Ama diğer amaçların hepsi yapısal ve yargının işlevi ile ilgili.

Yargı Reformu Stratejisi oldukça iddialı ve kapsamlı. Gerçekten bir reform niteliğinde. 9 amaç altında kendisine 63 hedef koymuş. Bu 63 hedefi gerçekleştirmek için 256 farklı faaliyeti gerçekleştirmeyi stratejik olarak belirlemiş.

Hepsi öncelikli

Her biri diğerinden önemli ve gerekli.

Sen yine de kendini tutamayıp, “alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin yaygınlaştırılması amacını”, “yargı bağımsızlığı, tarafsızlığı ve şeffaflığının geliştirilmesi” amaçlarının mı hemen şimdi gerçekleştirilmesine öncelik verdiğini söylüyorsun?

Olabilir İhsan Amca. Ama, hem hukuk öğretisinin hem de uygulamasının içinden birisi olarak belirtmek isterim ki, hepsi aynı öncelik sırasına tabi, hiç birisi diğerinden öncelikli değil.

Yargı Reformu Strateji Belgesi’ni Cumhurbaşkanı Erdoğan, yargı sisteminin her düzeydeki çalışanlarının ve katkı sağlayanlarının hazır bulunduğu bir toplantıda açıkladı. Devletin en üst makamından bu belgenin açıklanması, yargı reformuna sahip çıkıldığını, benimsendiğini ve arkasında da devletin en üst makamındaki kişi olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bulunduğunu gösteriyor.

Sanırım bu sefer iş daha ciddi ve hedeflerin gerçekleşmemesi için bahane üretimi zor olacak.

Keşke, hedeflenen 256 adet faaliyetin teker teker ne sürede gerçekleşeceğine dair çalışma yapılıp, “hedef süre” belirlenseydi. O zaman “bu yargı reformu stratejisi güzel ama gerçekleşir mi” eleştirileri de cılız birer eleştiri olarak arada kaynayıp giderdi.

Hakim ve savcıya coğrafi teminat

Sen bilirsin gerçi İhsan Amca, coğrafi teminat demek, hakim ve savcılar kendi istemedikleri sürece aynı yerde çalışmaya devam etmeleri, haklı ve savunulabilir nedenler olmadıkça başka yerlere tayin edilememeleri demektir.

Senin baba tarafından hakim olan bir akraban vardı değil mi İhsan Amca.

Hani üç yıl Mardin’de, beş yıl Rize’de çalışmış, iki Yıl Tekirdağ/Saray’da çalışmıştı. Sonra çocuklarının gittiği okuldan çok memnun olunca Saray’da çalışmaya devam etmek istemiş, ama yine de tayini Kocaeli’ne çıkmıştı.

İşte bu tayinler artık hakim ve savcı istemezse olmayacak.

Şu anda, her yıl haziran ayında HSK bir ana kararname hazırlar ve bu kararname ile bütün Türkiye’deki hakimler arasında bir hareketlilik başlar. Elbette haklı bazı sebepleri olabilir. Her yıl hakim ve savcıların yaklaşık beşte biri aileleri ile birlikte hareketlenir. Ben aynı şehirde ilkokula başlayıp kesintisiz liseyi bitirene kadar o şehirde hakim savcı anne babası ile okumuş bir kişi tanımadım.

Şimdi İhsan Amca, belirli bir mesleki kıdeme sahip hakim ve savcılar için coğrafi teminat getirilecek, kıdemli olanları istemedikçe tayinleri yapılamayacak. Tayin endişesi olmadan kendilerini adil bir yargılama için gayret sarf etmeye kanalize olacaklar. 10 yılda üç kere tayini çıkmış akraban ile konuşursan, bunun ne kadar gerekli olduğunu sen de anlarsın İhsan Amca.

Hukuk eğitimi 6 yıl staj 2 yıl olsun...

İhsan Amca, neden tıpta uzmanlık oluyor ve gözümüzden rahatsızlanırsak göz doktoruna, dişimizden rahatsızlanırsak diş doktoruna gidiyoruz da, hukuki uyuşmazlıklar çıktığında böyle bir uzman avukata gidemiyoruz?

Ya da neden bir ceza hakimi birden bire ticaret mahkemesine hakim, hatta ticaret mahkemesi başkanı olarak atanıyor?

İnan ki sevgili İhsan Amca, her hukuk disiplininin kendine özgü bir mantığı ve düşünce tarzı var. Birinde yıllarca çalıştıktan sonra, diğerine geçiş öyle kolay olmaz.

Hem sonra hakim ve savcılar da etten ve kemikten, hukukun her alanında çalışabilecek insanüstü varlıklar değil.

Yeni yargı reformu İhsan Amca, bu sakıncayı gidermek için, en azından hakimlerin ceza ve hukuk hakimi olarak uzmanlaşmasını öngörüyor.

Uzmanlaşma şart

Uzmanlaşmış hakim kendi alanında yargılamayı daha hızlı ve isabetli sonuçlandırır.

Uzmanlaşmamış hakime kaldıysan, adaletin gecikeceğini söylemek kehanet olmaz İhsan Amca. Ne yapalım!

Yargı Reformu Strateji Belgesi’nde yazmıyor, ama Cumhurbaşkanı Erdoğan söyledi, hukuk öğrenimi dört yıldan beş yıla çıkarılacak. Çok isabetli bir karar! Keşke altı yıla çıkarılsa ve son yıl sadece belirli bir kaç alanda uzmanlaşmaya ve uygulamaya yönelik hukuk eğitim verilse.

Hukuk fakültesi mezunlarının sadece yüzde 10’u hakim veya savcı oluyor. Kalanı avukat oluyor. Dolayısıyla hukuk fakültelerinin de müfredatlarını herkes hakim veya savcı olacakmış gibi değil, avukat olacakmış gibi yeniden yapılandırması gerekmekte.

Avukatlı stajı da yeniden düzenlenmeli.

‘Yardımcı avukat’

Avukatlı stajı bir yıl değil defa en az 2 yıl sürmeli. Stajyer avukat da, “stajyer avukat” olarak değil, tıpkı “yardımcı hakim” gibi, “yardımcı avukat” olarak çalışmalı.

Yargı reformunda avukatlık stajına başlayabilmek için, Almanya’dakine benzer bir sınav şartı getirilmiş. Böylece “kimisi kolay”, “kimisi zor” fakülteden mezun olan herkesin otomatikman avukat olmasının önüne geçmek hedeflenmiş. Vallahi ne diyeyim İhsan Amca, “ilaç” gibi bir önlem!

Fakat benim görüşüm, sadece staja başlarken değil, staj bittikten sonra mesleğe başlamadan da yine sınav olması, avukatlığa başladıktan sonra da her yıl belirli bir saat, örneğin yılsa 40 saat meslek kurslarına, derslere gidip kendini geliştirme şartı da getirilmeli.

Sonuçta İhsan Amca, arkasında devletin en üst makamının bulunduğu yargı reformunun en kısa sürede layıkı ile gerçekleşeceği ve güvenilir ve adil bir yargı sistemini kurulacağından bu sefer herkes emin ve ümitli.