Koronavirüsle hukuki mücadele

Koronavirüs hukuki sorunlara da neden oldu. Burada ne tüketici ne de mal veya hizmet sunucusu mağdur olmamalı. Oluşabilecek maddi zarar her iki tarafa dengeli dağıtılmalı.

Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü’nün (HSGM) 25 Şubat 2020 tarihli Bilim Kurulu Çalışması’na göre, koronavirüs sadece insanlarda değil, yarasa, domuz, kedi, köpek, kemirgen ve kanatlılarda bulunabilmektedirler. Ancak evde bakılan kedi/köpek gibi evcil hayvanların koronavirüs ile enfekte olmasının beklenmediği belirtiliyor. Yine de her zaman evcil hayvanlarla temas sonrası ellerin su ve sabunla yıkanmalıdır.

İhsan Amca’nın asıl merak ettiği konu, koronavirüsün sebep olduğu hukuki sorunlar. Tıbbi önlemleri biliyoruz da, hukuki haklar neler, diye soruyor.

Koronavirüs sebebiyle sözleşmelerin feshi, kanaatimce sadece olası vaka ülkeleriyle olan sözleşmelerin feshi için mücbir sebep sayılır, virüs vakası tespit edilen diğer ülkeler için değil.

Sonuçta şu önemlidir, ne tüketici mağdur olmalı, ne de mal veya hizmet sunan satıcı. Menfaatler dengesi kuralı çerçevesinde, oluşabilecek maddi zarar, koronavirüsün ortaya çıkmasında, yayılmasında hiçbir kusuru olmayan her iki tarafa da dengeli bir şekilde dağıtılmalıdır.

Arzu edilmez, ama aynı uçakta seyahat edilen kişilerin sağlık olup olmadığını biz bilemeyiz.

Herkesin başına gelmiştir, uçakta, otobüste, gemide, yanımızda veya arkamızda oturan yolcuların ağızlarını kapamaya fırsat bulamadan öksürdüğü ve öksürüğün ensemizde, yüzümüzde hissettiğimiz anlar olmuştur. HSGM, covid-19 kesin veya olası tanısı konan vakalar ile aynı uçakta seyahat etmiş olan yolculardan, iki ön, iki arka, iki yan koltuktaki yolcuların, temastan iki hafta sonrasına kadar takip edileceğini söylüyor.

HSGM’nden aldığım bilgiye göre, olası vaka tanımına uyan durumlarda, kişinin geldiği havayolu ile temasa geçilerek kişinin iki ön, iki arka ve iki yan koltuk yolcu bilgisi alınıyor ve takip edilmesi için İl Sağlık Müdürlüğüne iletiliyor.

Mesela, epidemik alanlar olarak ilan edilen Çin Halk Cumhuriyeti, Singapur, İran, Tayland, Japonya, Hong Kong, Güney Kore ve İtalya’da bulunan kişiler, olası vaka sayılıyor.
Kesin veya olası vaka tanımına uyan hasta ile uçak içerisinde ilgilenen kabin personelinin de semptom takibi yapılıyor. Numune sonucu pozitif çıkarsa, temastan itibaren hesaplanarak 14 gün süreyle uçuşlarına izin verilmiyor. Tabi ki bu durum sadece Türkiye merkezli hava yolları personeli için uygulanabilir. Yabancı havayolları personeli belki de çoktan uçup Türkiye’yi terk etmişlerdir.

Yer değiştirilir mi?

Uçakta yanınızdaki kişinin öksürmesinden, hapşırmasından rahatsız olup, yerinizin değişmesini isteyebilir misiniz? Bu olmazsa, uçuştan vaz geçip, uçaktan inebilir misiniz?
Boş yer varsa, yerinizin değiştirilmesi talebiniz kabul edilmelidir. Ancak boş yer yoksa, yer değiştirme talebiniz reddedilecektir. Sizin oturmak istemediğiniz, ateşli, öksüren bir yolcunun yanına başka bir yolcuyu oturmaya zorlanamaz.

Yer değiştirme mümkün olmazsa, uçak kalkmadan önce uçuştan vazgeçilebilir. Öksüren, ateşi olan yolcunun koronavirüsün yaygın olduğu bir yerden geliyor olması, yani Çin Halk Cumhuriyeti, Singapur, İran, Tayland, Japonya, Hong Kong, Güney Kore ve İtalya’da bulunmuş olası vaka olması, kanaatimce, uçuştan vazgeçme için haklı bir sebep sayılır. Ancak, olası virüs vakası olan yolcunun uçaktan indirilmesi de Sivil havacılık Kanunu md 100’e göre mümkündür.

Koronavirüslü ülkeye uçak bileti iade edilebilir mi?

THY, Ana Kara Çin’e, İran’a, Irak’a, İtalya ve Güney Kore’ye olan tüm seferlerini, 9, 10 ve 29 Mart’a kadar durdurdu. THY, iptal ettiği uçuşlara bileti olanlara ücretsiz rezervasyon değişikliğinin yanında hiç kullanılmamış biletlerin iadesini de kabul ediyor.

Ancak, HSGM’nün olası vaka olarak tanımladığı diğer ülkeler olan Singapur, Tayland, Japonya ve Hong Kong’a olan ve devam eden uçuş biletlerinin kanaatimce, ücretsiz tarih veya parkur değişikliği yapılması için haklı nedenler vardır. Özellikle yaşınız, en büyük risk gurubunu oluşturan 50 yaş ve üstüyse.

Biletiniz uçuşlarını durdurmamış yerli veya yabancı havayollarından ise bence olası vaka ülkelerine olan uçak biletlerinizin haklı sebeplerle iadesini talep edebilirsiniz. Koronavirüs vakası tespit edilen ancak HSGM tarafından olası vaka ülkesi sayılmayan ülkelere olan uçak biletlerinin iadesi için, yeterli haklı sebep bulunmuyor.

Paket turlar iptal edilebilir mi?

Öncelikle, bütün paket tur satın alanların, paket turun başlamasından en az 30 gün önce sözleşmeyi feshedebileceklerini, ödenmesi zorunlu vergi, harç ve benzeri yasal yükümlülüklerden doğan masraflar hariç olmak üzere, herhangi bir kesinti yapılmaksızın ödedikleri bedelin kendilerine iade edileceğini belirtelim. Otuz günden az bir süre kalmışsa, paket tur satın alan kişi, sadece, sözleşmede fesih hakkı tanınmışsa kesinti yapılarak veya tüm özeni göstermesine rağmen öngöremediği ve engelleyemediği bir durum veya mücbir sebep nedeniyle sözleşmeyi feshedebilir.

Eğer paket tur, kanaatimce HSGM tarafından olası vaka sayılan, örneğin Çin, İran, İtalya gibi ülkelere ise, fesih için mücbir sebep veya haklı sebep vardır. Paket turun yapılacağı havayolları uçuşlarını durdurmuşsa, zaten paket turun gerçekleşmesi imkansız olacağından, yasal kesintilerden sonra iade gerçekleşmelidir.

İş gezisi yapma zorunlu mu?

Bir defa, olası vaka ülkelerine iş seyahati yapılmasını işverenin istememesi gerekir. İstenirse, işçinin yine de iş seyahatini reddetme hakkı olmalıdır. Ya da işveren, THY İtalya’ya uçuşları durdurmasına rağmen, örneğin Belçika üzerinden iş seyahati amaçlı İtalya’ya uçulmasını isteyemez.

İş seyahati esnasında, kanaatimce sadece olası vaka ülkelerinde virüsün bulaşması iş kazası olarak nitelenebilir. Diğer ülkelerde değil.

Karantina kanunen izin midir?

Olası vaka ülkelerinden gelenler, 14 günlük karantinaya alınmaktadır. Bunlar hasta olmamalarına rağmen, virüsün kuluçka döneminin bitmesi beklenmektedir. Karantina altına alınan kişilerin sonuçları negatif çıksa bile, karantina sürelerinde “hastalık izninde” oldukları kabul edilmelidir.

Boşanma sebebi olur mu?

Elbette hayır. Evlilik süresince eşlerin birbirleri ile dayanışma içinde olmaları yasal bir yükümlülüktür. Ancak virüs bulaşmış eşin, diğer eşe veya çocuklara virüs bulaşmaması için bütün önlemleri de alması ve sakınması da zorunludur. Koronavirüs kira sözleşmesinin olağanüstü feshi sebebi olur mu? Türkiye’ye girişi yasaklanan, örneğin İran uyruğunda olan ya da İran’dan Türkiye’ye girişi yasaklanan bir başka ülke vatandaşı, korona virüsü önemli sebep olarak gösterip, kira sözleşmesini, yasal fesih bildirim sürelerine uyarak feshedebilir. TBK md 331 ve 369 buna olanak sağlar.

İptal fuarların katılım bedeli?

Dünyada, 350’den fazla fuar iptal edildi. İptal fuar sebebiyle önceden ödenmiş olan otel, uçak, araba kiralama masraflarının tazmini mümkün değildir. İptal edilmeyen fuarlara katılacak firmalar, eğer fuar olası vaka ülkelerinde ise, haklı sebeplerle ya da mücbir sebeple katılım ücretlerinin iadesini isteyebilirler.

Olası vaka ülkesi olmayan ülkelerde yapılacak fuarlara katılım da kanaatimce haklı sebeplerle iptal edilebilir. Menfaatler dengesi gereği, ödenen ücretin iadesinde uygun oranlı kesinti yapılabilir.