Koronavirüs salgını çeki nasıl etkiler?

Koronavirüs nedeniyle ister kapatılsın, isterse mücbir sebep kapsamına alınsın, birçok işyerinin piyasada dönen çekleri var. Bunların vadeleri de gelmiş. Gelin bu durumu birlikte inceleyelim...

Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) pandemisi ile bazı işletmeler, İçişleri Bakanlığı Genelgesi ile ileriki bir tarihe kadar tamamen kapatıldı. Bunlar arasında yer alan örneğin sinema, gösteri merkezi, nişan/düğün salonu, gazino, birahane, taverna, kahvehane, kıraathane, kafeterya, her türlü kapalı çocuk oyun alanları, dernek lokalleri, yüzme havuzu, SPA ve spor merkezlerinin ticari faaliyetleri geçici bir süreliğine sona ermiş oldu.

Bir de Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 24/03/2020 tarihli ve 31078 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 518 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği kapsamında; vergi ödevlerinin yerine getirilmesi bakımından Kovid-19 mücbir sebep hükümlerinden yararlanacak, 16 sektörde faaliyet gösteren işyerleri var. Bu işyerlerinin kamu borçları, vergi borçları ertelendi, ama ticari borçları aynen devam ediyor.

Durumu sorgulayın

İşyerinizin mücbir sebep kapsamında olup olmadığını internetten “İnteraktif Vergi Dairesi”ne giriş yapıp, “Bilgilerim/518 Sıra No’lu VUK Genel Tebliği Kapsamında Mücbir Sebep Durum Sorgusu” başlığından sorgulayabilirsiniz.

İster kapatılmış olsun, isterse vergi ödevleri bakımından mücbir sebep kapsamına alınmış olsun, bu işyerlerinin düzenlemiş olduğu ve piyasada dönen çekleri var. Vadeleri de gelmiş.

Konu her ne kadar 7226 sayılı Kanun geçici 1’inci madde ile soruna çözüm getirilmek istense de, bazı konuların açıklığa kavuşturulması gerekmektedir.

Bu Kanun ile bilhassa vadesi gelmiş, daha doğrusu ibraz süresinin son günü 13.03.2020 ile 30.04.2020 tarihi arasına denk gelen çeklerin, ibraz süreleri durdurulmuştur. Eğer elinizdeki çeki bankaya ibraz edeceğiniz son gün 13.03.2020 ile 30.04.2020 tarihi arasında bir güne denk geliyorsa, ve siz de çeki ibraz edememişseniz, endişelenmeyin, 30.04.2020 tarihinden itibaren 10 gün daha çeki ibraz süreniz olacak. Çekinizin ibraz süresi 1 ay, ama kalan süre 15 günden az ise, ibraz süreniz 30.04.2020 tarihinden itibaren 15 güne tamamlanacak.

Hak kaybı kimde?

Aman dikkat edin, 7226 sayılı Kanun geçici 1’inci maddesi, sadece çekin ibraz süresini durduruyor. Çekin ibrazını yasaklamıyor. Yani burada çeki düzenlemiş borçluya, ya da varsa cirantalara getirilen bir avantaj yok. Olayı sadece çeki düzenleyen ve hamil açısından düşünmemeli, cirantalar, varsa avaller açısından da düşünmeli.

Kanun sadece çek hamilinin, mesela sokağa çıkma yasağına tabi birisi olma ihtimaline karşı, çeki süresinde ibraz edemeyeceği için hak kaybına uğramamasını önlüyor. Yasanın amacı geçici 1’inci maddede, “hak kayıplarının önlenmesi” olarak belirlenmiştir. Korunan taraf hiç bir hak kaybına uğramayan borçlu değil, duran sürede çeki ibraz etmediği için normalde süreyi kaçırmış olacak olan, ve böylece hak kaybına uğrayacak olan alacaklı taraftır.

Ödenmeyen senetler protesto edilir mi?

Elinizdeki senetlerin de ödeme için ibraz günü 13.03.2020 ile 30.04.2020 tarihi arasına denk gelse, ibraz etmeseniz de hak kaybına uğramazsınız. Keza ödeme gününde ödenmeyen bir senet için ödememe protestosu, ödeme gününü izleyen iki iş günü içinde çekilmeli.

İşte ödememe protestosunun çekileceği iki iş günü aynı tarih aralığına denk gelirse, isterseniz notere gidip ödememe protestosu çektirebileceğiniz gibi, isterseniz 30 Nisan 2020’den sonraki ilk 2 iş günü içinde de protesto çektirebilirsiniz.

Aman yanılmayın, 7226 sayılı Kanun ödememe protestosu çekme süresini 15 iş gününe çıkarmış olmaz, 2 gün olarak devam eder. 15 güne uzayan süreler, 15 gün ve daha uzun olan sürelerdir.

Ama yasal süre zaten 15 günden az ise, örneğin, ödeme emrine 7 ve 5 günlük itiraz süreleri, 10 günlük çek ibraz süresi, 2 iş günlük ödememe protesto süresi 30 Nisan 2020 tarihinden sonra da aynen geçerlidir, 15 güne uzamış olmaz.

Üniversitelilerin yurt kiraları...

Geçen pazar günkü yazım üzerine üniversite öğrencilerinden geri dönüşler olduğu gibi, Tüm Yurt ve Barınma Hizmetleri İşverenleri Sendikası Genel Başkanı Sayın Umut Gezici de bir mail yazarak, yaşadıkları sorunları dile getirmiş.

Haklı mı, haklı! Diyor ki sayın Gezici: “Birçoğumuzun kurumları kira ve yaptığımız anlaşmalar, devlete olan SGK ve vergi, personel yükümlülüğümüz hala devam etmekte. Bu noktada birkaç öğrenci gitmese bile hizmete devam ediyoruz.”

Öğrenci de haklı, yüz yüze eğitimin olmayacağı bir sömestir için boşuna yurt kirası ödemek istemiyor.

Eşitlik ilkesi

Ama yurt işletmecisi kendisi mal sahibine kira ödemeye devam ediyor. İşçi çıkarmıyor, yurt kapanmadığı için ücret ödemeye devam ediyor.

Sanırım sorunu çözmek yine “Devlet Baba”ya düşüyor. Öğrenciler ile yurt işletmecilerini karşı karşıya getirmeden, örneğin işletme maliyetlerini karşılama yolu ile bir çözüm bulunmalı.

Gerçi öğrencilerin burs ve kredileri kesilmedi. Yurt işletmecilerine verdikleri hizmet sunum taahhütlerindeki yüzde 10 ve yüzde 30’luk kesinti karşılığı yurtlardan ayrılma hakları var, ama bu kesintiler yurt işletmecilerini mali yönden kurtarmayabilir. Elbette eşitlik ilkesi de göz ardı edilmemeli, bazı özel yurtların kirası 4+1 odalı ev kirası gibi yüksek.

Bankalar çekleri ödeyecek mi?

Banka kendisine ibraz edilen çekin karşılığı varsa, ödemek zorunda. Karşılığı yoksa da, “karşılıksız işlemi” yapmak zorunda. Çünkü ne çekin ibrazı yasaklandı, ne de bankaya karşılığı varsa, süresinde ibraz edilen çeki ödeme yasağı getirildi.

Bu sebeple elinizde bir çek var ve düzenleyeni de bilhassa ticari faaliyetlerinde kısıtlama olmayan, kapatılmayan bir işyeri ise, çekinizi bankaya ibraz etmekten çekinmeyin. Banka karşılığı varsa ödemek zorunda olduğu gibi, karşılığı yoksa da, kendi mali yükümlülüğünü yerine getirip 2.225 TL ödemek zorundadır.

Hatta daha da ileri gideyim, çeki ciro edenler arasında ticari faaliyetleri devam eden bir işyeri varsa, çeki ibrazdan kaçınmayın, karşılıksız çıkarsa, ticari faaliyetine devam eden cirantaya başvurabilirsiniz.

Bankalar Birliği, bankaların, Hazine destekli Kredi Garanti Fonu kefaleti ile, kurumsal ve ticari müşterilerine, Çek Ödeme Destek Kredisi vereceğini de duyurdu. Üstelik, çek ödeme desteği; 3 ay anapara ve faiz ödemesiz, toplam 12 ay vadeli ve yıllık yüzde 9.5 faizli olacaktır. Şimdi bu durumda, çeki karşılıksız çıkan birisinin, mücbir sebebe dayanması biraz zorlaşıyor. Çünkü, koşulları olmasına rağmen, 3 ay ana para ve faizsiz çek kredi desteği alma olanağı varken, bunu kullanmaması ve çekinin karşılıksız çıkması halinde, hukuki ve ekonomik sonuçlarına katlanmak zorunda kalabilir.

Sen de haklısın!

Koronalı günlerde moralimizi yüksek tutalım, gülmeyi unutmayalım:

Davacı avukatı, kadılık da yapan Hoca’nın kapısını çalar ve davasını anlatır.

Hoca, “davanda haklısın” der! Davalı avukatına söz verir.

Davalı avukatı da kendi açısından olayı anlatır.

Hoca, davalı avukatına da “haklısın” der!

Davacı avukatı söz alıp, itiraz eder, “Hoca, davacıya da, davalıya da haklısın diyorsun, bu nasıl olur?”

Hoca hazırlıklı: “Yargıtay’ın her iki yönde de kararları var, ben ne yapayım!”