Bir gece ansızın ‘e-haciz’ gelirse
Banka hesabına elektronik haciz uygulanmaz, haciz hesaptaki paraya yapılır. Kişinin borcu ne kadar ise, buna haciz masrafları da eklenerek bulunacak tutar kadar bir meblağa haciz uygulanır, bloke konur. Hesabın tamamına bloke konulması yürürlükteki kanuna uygun olmaz
İhsan Amca aradı, derdi büyük: “Hocam, 3 milyondan fazla kişinin banka hesaplarına elektronik haciz uygulanmış ya. İşte benim bankadaki hesabıma da haciz gelmiş, hesaba bloke konulmuş. Kredi kartı borcumu son ödeme gününde ödeyemedim. Banka beni kara listeye aldıracakmış. Ne yapayım?”
Mesele, İhsan Amca’nın yıllar önce usulüz park edilen trafik cezası borcunun yıllar içinde faizi ile birlikte katlanarak ulaştığı rakamın tahsili için Maliye’nin uyguladığı elektronik haciz uygulaması. 93 TL’lik borç, 480 TL olmuş.
Kamu alacağı
Banka hesaplarına elektronik haciz işlemi 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanunun 79’uncu maddesinde düzenlenmiş. E-haciz mevzuatta 2006’dan beri var. Ama bu kadar yoğun, ilk defa şimdi uygulanıyor.
Devletin bir kamu alacağı söz konusu ise, o kamu alacağını tahsil ile yetkili olan kamu kurumu elektronik haciz uygulaması yapabilir. Kamu alacaklarını sayacak olursak, senin de başına gelen trafik para cezası, devletin bir kamu alacağıdır. Her türlü vergi alacağı, KDV, gelir vergisi, kurumlar vergisi, veraset ve intikal vergisi, gümrük vergisi, bankacılık ve sigortacılık muamele vergisi, emlak vergisi, çevre vergisi, motorlu taşıtlar vergisi, öğrenim kredi borcu, SGK prim borçları, mahkemelerin verdiği adli ve idarenin verdiği idari para cezaları, bütün bu borçların faizleri kamu borcudur.
Kamu borcunun alacaklısı olan resmi kurumun tahsil daireleri, alacakları ödenmeyince, bir haciz bildirisi düzenlerler. Bu haciz bildirisini, örneğin vergi veya trafik cezası, sigorta pirimi borçlusunun hesabının bulunabileceği bulunabileceği bankaların şubelerine doğrudan veya mahallindeki tahsil dairesi aracılığıyla, elektronik ortamda tebliğ edebilirler.
Bankaya tebliğ edilir
Haciz bildirileri Maliye Bakanlığı’nca belirlenecek tutarın üzerindeki alacaklar için doğrudan bankaların genel müdürlüklerine de tebliğ edilebilir. Haciz bildirisi bankanın genel müdürlüğüne de tebliğ edilmiş ise tüm şubelerini kapsayacak şekilde beyanda bulunma yükümlülüğü banka genel müdürlüğüne aittir.
İhsan Amca, kamu alacağı için elektronik ortamda gönderilen haciz bildirimini alan bankanın, kamu borçlusu hesap sahibinin hesabına haciz işlemi koyması, hesabı bloke etmesi, e-haciz diye adlandırılıyor.
Özel borç farklı
İhsan Amca, özel hukuktan, ticaretten kaynaklanan alacaklar için haciz ancak borç mahkeme kararıyla ya da icra dairesinin ödeme emrine itiraz etmemek suretiyle kesinleştikten sonra olur. Kamu alacağında, kamu alacaklı idare alacağım var derse, doğrudan haciz yapabilir. Çünkü kamu alacağının ihtiyati haczi için ödeme emri tebliğ edilmesine gerek yok. İhtiyati haciz koşulları varsa, örneğin borçlu hileli yollarla mal kaçıracaksa, ikametgâhı yoksa, borcuna kefil veya teminat göstermemişse vs., borçluya hiçbir tebligat yapılmadan doğrudan e-haciz şeklinde ihtiyati haciz uygulanabilir.
Gecesi gündüzü, mesai saati, tatili yok
Normalde haciz memuru güneşin doğduğu an ile battığı an arasındaki sürede kapıyı çalar. Tatil günlerinde haczin yapılamamasıdır. Haciz memuru kapıyı bir kere çalar, açılmazsa çilingir marifetiyle açtırır.
Haczin gündüz yapılması kuralı elektronik hacizde geçerli değildir. İşte bu yüzden mışıl mışıl uyurken, bankadaki hesabımıza haciz uygulaması yapılmış olabilir. Sabah kalktığımızda, hesabımıza e-haciz uygulanarak bloke konulduğuna yönelik, kötü bir sürprizle karşılaşabiliriz.
İhsan Amca, tatil günlerinde veya geceleri çalışılan yerlerde yapılacak hasılat haczi ile borçlunun mal kaçırdığının anlaşıldığı hallerde de bu gece haciz yasağına tabi değildir.
İhtiyati haciz mevcutsa, borçluya ödeme emri dahi tebliğ edilmeden bankadaki hesabına e-haciz uygulanabilir.
Borçtan fazlasına e-haciz uygulanamaz
İhsan Amca’nın bankaya gittiğinde, bankanın hesaba e-haciz uyguladığını görür. Trafik cezası borcu, faiziyle birlikte 480 TL’dir. Hesapta ise, 12 bin TL vardır. İhsan Amca’nın hesabındaki paranın tamamına e-haciz uygulandığından, kredi kartı borcunu son ödeme gününde ödeyememiştir. Kredi kartını veren banka şimdi İhsan Amca’nın borcuna haklı olarak gecikme faizi uygulayacaktır. Banka haklı da, İhsan Amca haksız mı?
Daha kötüsü de var
Hem vergi borcunuzu hem de çekinizi ödemeye yetecek paranız olmasına rağmen, e-haciz uygulaması hesabınızın tamamına yapıldığından, çeki verdiğiniz kişi çeki bankada bozdurmayacaktır. Bunun doğal sonucu da çekinize karşılıksız işlemi yapılmasıdır. Gerçi banka, karşılıksız işlemi yaparken, hesapta yeteri kadar para olduğunu ancak, e-haciz konulduğu için çekin ödenemediğini, çekin arkasına yazmak zorunda.
Kiralık kasaya da haciz
E-haciz sadece banka hesaplarındaki paraya uygulanmaz. Bankada kiralık kasanız varsa, altın hesabınız varsa, onlar üzerinde de e-haciz uygulanabilir. Taşınmazlarla ilgili tapu sicillerine elektronik ortamda haciz bildirisi gönderilerek e-haciz yapılır. Resmi sicile kayıtlı olan menkul malların e-haciz de, örneğin motorlu taşıtların, markaların sicillerine işlenmek üzere sicilin tutulduğu daireye tebliğ edilerek yapılır.
Haciz borç kadar olmalı
Kamu borcu olan örneğin vergi borcu, SGK prim borcu 50 bin TL ise, banka hesabındaki paranın sadece 50 bin TL’si ve varsa haciz masrafları da eklenerek haczedilebilir. Paranın tamamına haciz hukuka aykırı olacaktır. Haciz işlemi banka hesabına yapılmaz, hesaptaki paraya yapılır. Borç ve haciz masrafı eklenerek bulunacak tutar kadar haciz işlemi uygulanır, bloke konur. Meblağı aşan miktarda haciz yapılması, hesaptaki paranın borcu ödemeye yetecek olanına değil de hesabın tamamına bloke konulması, kanuna aykırıdır.
İtiraz ve dava hakkı
Hesapta borçtan çok fazla para olmasına rağmen hesabın tamamına bloke konur, ve bu sebeple de, mesela aylık tahakkuk eden KDV zamanında ödenemezse, vergi dairesi kusurlu olduğundan, KDV gecikme faizi işletemez.
İhsan Amca, eğer borcundan fazlasına e-haciz konulmuşsa, hemen e-haciz bildirisini gönderen kamu kuruluşuna itiraz etmelisin. Ödeme emri kesinleşmişse, artık yapılacak tek şey, borcu ödemektir. Ama aynı zamanda idare mahkemesinde dava açmalısın. Hesabında e-haciz olup olmadığını e-devlet’e girerek takip edebilirsin.
