2000 krizinden önce özel bankalardan kredi bulamayan dişli işadamları siyasilere gider, onların torpiliyle devlet bankalarından kredi alırlardı.
Bu işadamlarının özel bankalardan kredi bulamama nedeni ellerindeki projelerin sağlam olmamasıydı.
Aynı şey şu şekilde de söylenebilir: Eğer bir projeyi özel sektör bankaları finanse edilebilir bulmazsa o proje finanse edilebilir değildir. Diğer bir anlatımla, kredilendirilmesi halinde borcun geri ödenememe riski göze alınmayacak kadar yüksektir.
Sistem nasıl zayıflar?
Devlet bankaları ise siyasilerin emir kuludur. Bakanlar veya güçlü politikacılardan telefon aldıklarında kesenin ağzını açmak zorundadırlar. Nitekim 2000 öncesi açtılar. Açtılar. Ve açtılar. Halkın tasarruflarından ve Hazine’den borçlanılan milyarlarca doları, bir bölümü siyasilerin ceplerine girmek üzere, değersiz projelere, sağlam ayakkabı olmayan işadamlarına kanalize ettiler.
2000 krizinin en büyük nedenler arasında bu olgu vardır. Siyasi kararlar nedeniyle verilen krediler sistemi zayıflattı. En büyük zararı kamu bankaları yazdı.
Vakıf ve Halk bankalarının atv ve Sabah’ı devletten satın almak için Ahmet Çalık’a 750 milyon dolar kredi açmaları bu kötü alışkanlığa dönüşün ilk bilinen örneğidir.
Hükümet baskı yapmasaydı Çalık bu bankalarından kredi alamazdı.
Bunu nereden biliyoruz? Bir. Özel bankalar, kendilerine başvurulmuş olmasına rağmen, projeye kredi vermediler. İki. Özel bankalardan kredi bulmak üzere görevlendirilen büyük bir yabancı bankanın bir süre piyasayı yokladıktan sonra “Kusura bakmayın, kimse para vermek istemiyor” diyerek görevden çekildi.
Kredi vermeyenler...
Özel bankalar atv-Sabah’ın gelirleriyle borç faizlerinin ve anaparanın geri ödenebileceği şüpheli olduğu için Çalık’a kredi vermediler.
Bunun kanıtı nedir? Derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings, 25 Nisan’da Çalık Holding’in reytingini aşağı indirdi, yani borç geri ödeme yeteneğinin zayıfladığını tespit etti.
Fitch’e göre, atv-Sabah’ın alımı Çalık’ın “finansal profili üzerinde... direkt ve endirekt olumsuz etki yaptı.” atv-Sabah’ın “Nakit yaratma yeteneği yüksek bir borç yapısını kaldırabileceği konusunda şüphe yaratacak kadar zayıftır.”
Ortadoğu klasiği
Bu operasyonu daha vahim yapan, Başbakan’ın damadının Çalık Holding’in en üst düzey yöneticisi, abisinin ise atv-Sabah’ın yeni patronu olmasıdır. Çalık hem Başbakan’ın hem de Cumhurbaşkanı’nın yakınıdır, ayrıca.
Katar devlet fonunun atv-Sabah’ta Çalık’a ortak olarak girmesinde de ticari mülahazalardan ayrı etkenlerin rol oynadığına dair emareler var.
Ortadoğu’ya hoş geldiniz, diyebilir miyim?
