2001 yılında mali krizin nedenleri belli. Cari işlemler açığı ve bankacılık kesiminin kötü durumda olması. Özel bankalar büyük risklerle para kazanırken, kamu bankaları da büyük zararlarla yüzmeye çalışıyordu. Sonunda testi patladı ve her şey yerlere döküldü. Ancak şubat krizinin tetikleyicisi elbette ülkede had safhaya varmış olan sıcak paranın bir anda çekilmesiydi. Cari işlemler DYS Portföy yatırımları Kamu kesimi Bankalar Finans dışı kesim Net hata & noksan Rezervler1990 -2.625 700 547 -567 1.510 1.847 -468 -9441991 250 783 623 -1.111 -2.199 -493 948 1.1991992 -974 779 2.411 -1.354 -374 2.186 -1.190 -1.4841993 -6.433 622 3.917 -1.201 1.264 4.301 -2.162 -3081994 2.631 559 1.158 -1.618 -4.612 256 1.832 -2061995 -2.339 772 237 -677 1.692 2.541 2.432 -4.6581996 -2.437 612 570 -970 4.494 777 1.499 -4.5451997 -2.638 554 1.634 -528 1.256 4.053 -987 -3.3441998 1.984 573 -6.711 -1.179 2.253 4.224 -697 -4471999 -1.344 138 3.429 -2.261 816 2.707 1.721 -5.2062000 -9.819 112 1.022 737 2.162 5.551 -2.762 2.9972001 3.390 2.769 -4.515 -1.281 -9.411 -2.205 -1.671 12.9242002 -1.522 863 -593 637 -1.373 1.627 149 2122003 -8.037 1.195 2.569 -1.725 3.194 1.858 5.043 -4.0972004 -15.573 1.709 8.067 -1.396 889 7.579 3.067 -4.342 Tabloda cari açığın finansmanını sağlayan temel kalemler yer alıyor. 2000 yılında 9.8 milyar dolarlık cari işlemler açığının 1 milyar dolarının sıcak para (portföy yatırımı), 2.2 milyar dolarının bankaların yurtdışından sağladığı kredi, 5.6 milyar doların ise geri kalan kesimlerin yurtdışından sağladığı kredilerle sağlandığı görülüyor. 2001 yılında kriz çıktığında bir anda 4.5 milyar dolar toz olup çıkmış gitmiş. Kamu kesimi net 700 milyon dolar elde ederken, net 1.2 milyar dolar öder olmuş, bankalar 9.4 milyar dolar, banka dışı kesim de 2.2 milyar dolar dışarıya kredi ödemiş.Bütün bunlar yeniden olabilir mi? 2003 ve 2004 yılında Türkiyeye giren portföy yatırımı toplam 10.6 milyar dolar olmuş. Bankalar iki yılda 4 milyar dolardan fazla, finans dışı kesim de 9.5 milyar dolar kadar borçlanmış. Ancak net hatanoksan kalemi iki yılda toplam 8 milyar dolarlık bir döviz yaratıldığını gösteriyor. Buna rağmen, çok ciddi bir kırılganlığın içinde bulunduğumuz anlaşılıyor. Cari işlemler açığı büyüyor ve finansmanı da sıcak parayla sağlanıyor.Kısacası, içerisi sıcak para kaynıyor. Herhangi bir olumsuz gelişmede bu paralar uçup gidebileceğine göre tedbir şart.Kuşkusuz hem cari işlemler açığı azaltılmalı, hem de sıcak para denetlenmeli. Öte yandan, Merkez Bankasının döviz alım ihaleleriyle rezervlerini güçlendirmesi gerekiyor. Zaten yapılıyor da. Ancak bu rezerv kura müdahale için değil, dış borcun ödenmesinde kullanılması gerekiyor.Sıcak paraya tapınmak yanlış. Sıcak para içerideyken herkes kendini iyi hisseder, ama giderken neler yaşandığını artık hepimiz biliyoruz. Dikkatleri buraya çekmekte yarar var. hgunes@milliyet.com.tr CARİ AÇIĞIN FİNANSMANI (US$ ml)
