Vatandaş eğitimden kısıyor, sağlığına ve yol parasına yetiştiriyor
Geçen hafta açıklanan milli gelir verileri epeyce gürültü kopardı. Hemen herkes büyüme performansının ciddi biçimde düşmesinden yakındı. Ancak aynı veriler başka önemli bilgiler de veriyordu. Bunları tüketim verilerinin ayrıntılarında görüyoruz.
Tüketim hızla daralıyor
Gerçekten son çeyrekte tüketimde çok ciddi bir düşüş gözleniyor. Üçüncü çeyrekte bir önceki yılın aynı dönemine göre tüketimdeki değişim yüzde 6.3 iken, son çeyrekte sadece yüzde 1.9 olmuş. Bu önemli. Bunun sürüp sürmediğini perşembe günü CNBC-e nisan ayına ilişkin tüketim verilerini açıkladığında anlayacağız.
2007 Özel tüketimde reel değişim
1. dönem 5.61 %
2. dönem 1.24 %
3. dönem 6.34 %
4. dönem 1.91 %
Tüketim verileri son derece önemli. Çünkü milli gelirin hemen yüzde 72’si özel tüketimden oluşuyor. Bunun da en büyük parçası gıda.
Konut ve ısınma tüketimin ikinci önemli kalemi. Vatandaşların bütçelerinin üçüncü önemli kalemi ulaştırma. Ama ısınmayı çıkarırsak neredeyse kiradan fazla. Petrol fiyatlarının çok yüksek hale gelmesiyle böylesi bir durum oluştu. Daha sonra mobilya geliyor. Son yıllarda sağlık gittikçe ailelerin bütçesinden daha büyük pay alıyor. Lokanta ve oteller de öyle. İç ve dış turizm gelişiyor.
Eğlence eğitimi katlıyor
Ancak eğitim toplam tüketim harcamaları içinde en küçük paya sahip. Türkiye’nin ve bu ülke insanının neden geri kaldığını buradan çıkarabiliriz. Ailelerin eğlenceye ayırdığı para eğitime ayırdığından 7 mislinden fazla. Tabii bu bir ortalama. Son dönemde lokanta ve otellere yapılan harcamalar önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 6.6 düşmüş. Eğlenceye ayırılan para da azalmış; yüzde 1.8. (Lokanta ve otellere harcanan paranın azalmasının bir nedeni turizm.
Döviz kuru bile bu kalemde etkili oluyor.) Ama asıl eğitime ayırılan paranın yüzde 9 düşmesi dikkat çekiyor. Bunun yerine ulaştırmaya yüzde 5 daha fazla para harcanmış. Tabii bu enerji fiyatlarının aşırı artışından kaynaklanıyor. Nitekim konut ve ısınma için harcanan paralarda da yüzde 2.9’luk bir artış var. Gıda ve giyimde henüz önemli bir değişiklik yok.
Vatandaşın sofrasından ya da üstünden başından kısacağı fazla bir şey yok zaten. Öte yandan, geçen yıldan bu yana halkın sağlığa yüzde 12 daha fazla para harcaması inanılmaz. Ya hastalanma arttı ya da sağlık daha pahalı hale geldi. Ya da devlet artık yeterince hizmet vermiyor.
Bakalım 2008’de vatandaş neyinden artırıp nereye harcayacak?
