Öncelikle; cari açık iyi bir şey olmadığına göre neden bunu azaltan önlemleri tartışmıyoruz, anlamak mümkün değil. Acaba daha az cari açık veren bir büyüme modeli tasarlamak yanlış mı olur? Gelelim, cari açığın finansmanı konusuna. İki görüş var. Birincisi, sıcak para finansmanın sorun yaratmadığı, yatırımcı ülkeye güvendiğine göre, bir süre sonra paranın kalıcı hale geleceği savı. Diğer bir deyimle, sıcak paranın zamanla doğrudan yabancı sermayenin gelişini kolaylaştıracağı düşüncesi. Bize kalırsa bu tamamıyla yanlış bir görüş. Öncelikle, sıcak para çeken birçok ülkede doğrudan yabancı sermaye gelişleri hayli sınırlı. Ters bir bakışla, doğrudan yabancı sermaye çeken ülkelerin de sıcak paraya maruz kalışları hayli sınırlı.Gelelim, cari açığın doğrudan yatırımlarla finanse edilmesi meselesine. Aslında cari açık vermesek de doğrudan yatırım daha sağlıklı biçimde gelse daha iyi olmaz mı, diye akıldan geçebilir. Ama yine de neoliberalleri üstümüze çullandırmayalım. Neyse ki, cari açık diye bir sorunumuzun olduğunu tartışanlar çoğaldı. Ancak kimine göre bu açık finanse edilebildiği sürece sorun yok. Tıpkı zarar eden şirketin kredi alabilmesi gibi. Bu, "Kriz çıkıncaya kadar bekleyebiliriz" demek. Ve bizi 2001 krizine götüren kafa da buydu. CARİ İŞLEMLER Cari açık/GSYİH (%) D. Yabancı Sermaye (milyon $) 2002 2003T 2002 2003T 2002 2003Slovenya 375 14 1.7 0.1 108 108Malta -84 -270 -2.0 -5.6 -- --Çek Cum. -4.485 -5.570 -6.5 -6.4 9259 4622Estonya -800 -1.289 -12.3 -15.4 623 1842Macaristan -4.013 -6.815 -6.1 -8.2 4081 -20602060Letonya -647 -1.005 -7.7 -10.0 36 163Litvanya -721 -975 -5.2 -5.4 1073 245Polonya -5.007 -4.300 -2.6 -2.0 -1278 3052Slovakya -1.939 -290 -8.0 -0.9 2508 1775Hırvatistan -1.907 -1.550 -8.5 -5.5 1494 2102Bulgaristan -679 -1.648 -4.4 -8.2 39 675Romanya -1.573 -3.296 -3.4 -6.0 294 1028Türkiye -1.482 -6.850 -0.8 -2.9 1344 1688 Kaynak: Fitch Sovereign Data Comparator, Mart 2004, RJS Öte yandan, bazı meslektaşlarımız ABye girmekte olan birçok ülkenin cari açık sorununu doğrudan yabancı sermayeyle karşıladığını savunuyor. Yukarıdaki ilk tabloya bakıldığında gerçekten ABye tam üyeliğe kavuşan birçok Doğu Avrupa ülkesinin müthiş düzeyde yabancı sermaye çektiği görülür. Aynı zamanda cari işlemler açığı veren bu ülkelerin bu denli yatırım çekmesi karşısında kimse yersiz biçimde umutlanmasın. Çünkü bu ülkelerin çoğunda altyapı bile yoktu. Yabancı sermaye stoku çok azdı. Yabancılar sosyalist sistem sonrası inanılmaz ölçüde boş sektörlere akın ettiler.Oysa Türkiyede altyapı eski değil. İkincisi, Türkiyede halihazırda yabancı sermaye stoku ciddi ölçülerde var.Toparlarsak; 1) Cari açığın oluşması olumsuz bir gelişmedir. Mutlaka önlenmelidir. Türkiye cari açık veren değil, ihracatı güçlü bir ekonomi olmalıdır.2) Cari açığın sıcak parayla finanse edilmesi her şartta olumsuzdur. Mutlaka önlenmelidir.3) Cari açığın doğrudan yatırımlarla finanse edilmesi henüz mümkün görünmemektedir. Ancak bu, yabancı yatırımlar konusunda iştahımızı kesmemeli. Bu tür yatırımlara çok ihtiyacımızın olduğu da aşikar. hgunes@milliyet.com.tr
