Haftaya bugün, neredeyse bir yıldır toplanamayan Arap Birliği Zirvesi Amman’da çalışmalarına başlayacak. Ev sahibi Ürdün Kralı Hüseyin, zirvenin toplanabilmesi için çok çaba gösterdi. Zirveyi engelleyen sorun, Suriye idi. Arap Birliği’nin belkemiği konumundaki Suudi Arabistan, Beşar Esad’ı toplantıya çağırma yanlısı üyelerle ve onların lideri durumundaki Mısır Devlet Başkanı Abdülfettah el Sisi ile anlaşamayınca, tek çareyi zirveyi geciktirmekte bulmuştu.
Arap ülkelerinin önlerinde öyle sorunlar var ki bunların tartışılması ve ortak sonuçlar aranması daha fazla ertelenemezdi. Geçtiğimiz hafta sonu yapılan ve pazartesi sona eren hazırlık toplantılarından sonra bir açıklama yapan Ürdün Dışişleri Bakanı Ayman Safadi, ele alınması gereken sorunların başında Irak, Suriye, Libya ve Sudan’daki çatışmaların bulunduğunu belirtti. Safadi, bu ve diğer çatışmalar sebebiyle yeteri kadar önem verilemeyen genç nüfusun işsizliği, milyonlarca çocuğun okula gidememesi, ekonomik sorunlara çözüm bulamayan Arap kurumlarının halk nezdinde hiçbir itibarının kalmamış olması gibi ciddî sorunlara işaret etti. Ürdünlü bakan, “Arap siyasal sistemi çökmüştür” dedi.
Bu sözler bir gerçeği çok açık şekilde dile getirmek değil, aslında Ürdün Kralı’nın Körfez zenginlerini yola çıkacakları sırada iyi bir silkelemesidir. Ürdün, hele bir milyon civarında Suriyeli göçmene ev sahipliği yapmaya başlayalı, çok sık Suudilerin kapısını çalıyor.
Ürdün Kralı Hüseyin, bu zirvenin toplanabilmesi için, bir ölçüde Amerika’nın dürtüklemesiyle Suudi Arabistan Kralı Salman ve Mısır Devlet Başkanı El Sisi’nin arasını bulmak için çok uğraştı. Bu çabalara İsrail Başbakanı Netanyahu’nun da yardımcı olduğu biliniyor. Zirveden sokaktaki Arap’ın hiçbir beklentisi yok; Amerika ve İsrail’in ise beklentileri var. İsrail kaynaklarına göre, Başkan Trump, yemin ederek göreve başlamadan önce yeni bir İsrail-Arap barış girişimi başlattı ve kasımdan bu yana süren bu çabalar sonunda geçen hafta, zirve sonunda yayımlanması ümit edilen bir karar tasarısı bile kaleme alındı. İddialara göre, bu bildirinin yazılmasında Suudi Veliaht Vekili Muhammed bin Salman bizzat rol oynadı. İddiayı ortaya atan İsrail kaynakları, bildirinin yazılması tamamlandıktan sonra Trump’ın bin Salman onuruna, Başkan Yardımcısı Pence, özel danışmanı Steve Bannon ve damadı Jared Kushner’in de katıldıkları bir yemek verdi.
Kaynaklara göre, bu karar tasarısı çok büyük iddialar taşımıyor ama İsrail ile zaten bir surette teması olan “ılımlı” ülkelerin bu temaslarını artırarak bir Arap-İsrail barışı için olumlu ortamın hazırlanmasını sağlama amacına yönelik bulunuyor. ABD ve İsrail bu zirvede Filistin gruplarının İntifada günlerine dönüşle sonuçlanabilecek bir radikalleşme eğilimine girdiklerine de işaret edilmesini, hatta bu konunun masaya yatırılmasını istiyorlar.
Suriye ve bir ölçüde Irak konularının ele alınacağı bir zirvede, diğer konulara çok zaman kalmayacağı söylenebilir. Ancak, Ürdün Kralı Hüseyin, Filistin ve Suriye Lübnan’daki Hizbullah konularının açılmasında kuşkusuz ısrar edecektir.
