Atma gübre yap!
Çöpünüzü gübreye dönüştürmek ister misiniz? Eğer gönüllüyseniz evde uygulanabilecek en makul yöntem; ‘bokaşi kompostu’nu anlatacağım bu hafta size
Süreç, biraz meşakkatli. Ama sonuçları itibarıyla oldukça haz verici. Topraktan gelen vitamin ve mineralleri tekrar toprağa geri kazandırmak gibi ulvi bir amaca hizmet ediyorsunuz. Üstelik, ülkemiz tarım toprağının organik madde oranının yüzde 1’lerin altına indiği bir dönemde, bu kez siz doğaya can veriyorsunuz.
Bokaşi kompostunun en yetkin ismi; Prof. Dr. Volkan Dündar. Tıbbi mikrobiyoloji uzmanı. Ömrü bakterilerle geçmiş. Yıllardır kendi evinde kompost uygulamaları yapıyor. Yani; yiyecek atıklarını gübreye dönüştürüyor. Buğday Derneği’nin öncülüğünde de seminerler veriyor. Ben de bir seminerine katıldım. Oradan bildiriyorum yani!
Öncelikle bokaşi için 3 temel malzemeye ihtiyaç var; Atıkları biriktireceğiniz 2 kova. ‘Bokaşi tozu’ veya laktoserum. Bir de ağaç talaşı. Kovaların (varil ya da bidon da olabilir) en az 15-20 kilo hacminde ve ağızlarının hava almayacak şekilde kapanıyor olması şart. Çünkü ortama oksijen girmemeli. Ve kovaların alt kısmında mutlaka bir musluk bulunmalı. O musluktan düzenli olarak atıklardan çıkan suyun alınması gerekiyor. Yine kovanın dibinde plastik bir süzgeç olmalı.
Tüm bunlar temin edildikten sonra artık kompost yapmaya başlayabilirsiniz. Başta sebze ve meyve olmak üzere; yemek artıkları, çay ve kahve posaları gibi organik atıklar, artık çöpe değil bu kovaya konuluyor. Kovayı sürekli açmamak için ön biriktirme yapmak daha elverişli. Prof. Dündar’ın önerisi kovayı akşamları doldurma yönünde. Akşama kadar biriken atıkları iyice bastırarak kovaya koyuyorsunuz. Üzerine de talaş ve bokaşi tozu (veya laktaserum) serptikten sonra tekrar kapatıyorsunuz. Bu işlem kova dolana kadar sürüyor. Bu süreçte, bir iki günde bir alt kısımda biriken suyu almanız gerekiyor. Su kalırsa, kompost süreci bozuluyor. Prof. Dündar, bu suyun 1’e 100 oranında sulandırılarak bahçede sıvı gübre olarak kullanılabileceğini söylüyor. Bahçesi olmayanlar için de gidere dökülmesini salık veriyor. Zira, lavabo açıcı gibi işlev görüyormuş.
Kova dolduğunda, ikinci kovaya geçiyorsunuz. İlk kovayı kapağını açmadan 2 hafta bekletmeniz gerekiyor. Bu süreçte yine dipteki su alınıyor. 15 gün sonra da kovadaki atığı toprağa gömüyorsunuz. Toprakta 2-3 hafta kaldıktan sonra artık gübreniz hazır. Şu nokta önemli; bokaşi kovasını 21 ile 37 derece arasında muhafaza etmek gerekiyor. O yüzden kışın balkon veya açık mekanda bokaşi pek mümkün değil. Banyo veya mutfak en uygunu. Koku, endişeniz varsa sadece kapağı açıldığında turşu gibi koktuğunu belirtiyor Prof. Dündar. Kötü kokması, renkli mantar ve sinek lavasının oluşması kompostun başarısız olduğunun işaretiymiş. Bu durumda o kovayı boşaltıp, yeniden kurmak gerekiyor. Bireysel bazda komposta ilginin arttığı aşikar. Google arama motoruna “bokaşi” yazdığınızda ‘bokaşi kovası’, ‘bokaşi kepeği’ seçeneklerinin çıkması, komposta yönelik talebi gösteriyor. Tabii asıl önemli olan yerel yönetimlerin, özellikle Sıfır Atık hedefi varken, semt bazlı kompost üniteleri kurması. Bu konuda Prof. Dündar hep hayal kırıklığı yaşamış: “Birçok belediye sistemi merak etti, davet ettiler gittim anlattım. Ancak hayata geçiren olmadı. Belediyelerin maalesef doğa ve gelecek endişesi başka endişelerin gölgesinde kalıyor. Sadece çocuklu kadınların bu işi sahiplendiğini görüyorum.
Ancak kadınlar bu dönüşümü gerçekleştirebilir.”
