'Yüzde 8’lere alıştık aman daha çıkmasın'

Enflasyon sorunumuz var... 2016’ya zamla girdik. 2015’teki dolar rüzgârı da 2016’yı etkileyecek. Yani 2016’da enflasyon 2015’in altına inemeyecek. Daha çıkmasın da, biz yüzde 8’lere alıştık...

2015 yılının enflasyonu yüzde 8.8 oldu. Bu fiyat artışı ülke genelinde tüketime konu olan tüm mal ve hizmetlerin fiyatındaki ortalama artıştır.

İnsanlar yaşam tarzlarına ve ceplerindeki paraya göre belli mal ve hizmetleri tüketirler.

Herkesin tüketim sepetindeki malların fiyat değişimi farklı olabilir. Bu yüzden çok kişi enflasyona itiraz eder. Fiyat artışının daha yüksek olduğuna inanır.

Enflasyon oranları bizde genelde 2 ‘uç’ ayın (örneğin 2014 Aralık ile 2015 Aralık) fiyatları arasındaki değişime dayalı olarak gündeme gelir. Buna yıllık tüketici fiyatı artış oranı denilir.

- Halbuki önemli olan, iki uç ay arasındaki ortalama fiyat değişimi. Ayşe Hanım’ı ilgilendiren 1 yılda cebinden çıkan paradaki değişim. Bu nedenle 12 aylık ortalama fiyat artış oranları, yıllık fiyat artış oranlarından daha fazla önem taşır.

Dünya 4’üncüsüyüz...

- Tüketici fiyatlarında 2014’te yıllık artış yüzde 8.1 iken 2015’te 8.8 oldu. 12 aylık ortalama fiyat artışı yüzde 8.8 iken yüzde 7.6 oldu.

2014 yılında dolar fiyatı yüzde 8 artmıştı. 2015 yılında yüzde 25 arttı. Buna rağmen 2015 yılı tüketici fiyatları artışının, enflasyonun 2014 yılı çizgisinde kalması önemlidir.

Bu demek değil ki, enflasyon sorunumuz yok. Ciddi enflasyon sorunu var. Enflasyonda Rusya, Brezilya ve Arjantin’den sonra 4’üncüyüz. Neye rağmen? Dünyada önce petrol, sonra gıda, sonra her türlü emtia fiyatlarının gerilemesine, dünyada durgunluğun hüküm sürmesine rağmen biz enflasyonu aşağılara çekemedik.

Tüketici fiyatlarının arkasında üretici fiyatları vardır. Üretici fiyatlarındaki artış tüketici fiyatındaki artışı körükler.

- 2014 yılında üretici fiyatları artışı yüzde 6.3 idi. 2017 yılında yüzde 5.7’ye geriledi. Yıllık ortalama üretici fiyatları artışı yüzde 10.2 idi. Yüzde 5.2’ye geriledi.

- Üretici fiyatları 2015 yılında bir yıl önceki kadar artmadı da, bunun sonucu olarak enflasyon bir yıl önceki çizginin biraz üzerinde durabildi.

Ayşe Hanım Teyzem’i en fazla ilgilendiren gıda fiyatları. Gıdada üretici fiyatı 2014’te yüzde 17.3 artmıştı. 2015’te artış yüzde 6.3’e düştü. Gıdada 12 aylık ortalama artış yüzde 16.1 idi, yüzde 11.6’ya geriledi.

Üretici fiyatlarındaki gerilemenin etkisinde gıda maddelerinde tüketici fiyatları 2014 yılında yüzde 12.7 artmışken, 2015 yılında artış yüzde 10.8’e geriledi.

Ayşe Hanım’ın 12 ayda gıda için cebinden çıkan paradaki artış, 2014 yılında yüzde 12.5 idi. 2015 yılında gıda fiyatlarındaki artış az da olsa yavaşladı. Artış yüzde 11.1’e geriledi.

Ayşe Hanım gibileri en fazla ilgilendiren, tencereye giren fasulye, nohut, pirinç, yağ, et harcamalarıdır. Yumurta, süt fiyatıdır.

Market fiyatı yüksek

Ziraat Odaları Birliği’nin belirlediği üretici ve market fiyatlarına göre market fiyatları ile üretici fiyatları arasında uçurum var. Üretici fiyatlarında da ufak artışlar var ama, market fiyatında artış daha yüksek oluyor. Enflasyon ile ilgili açıklamalarda sivri biber, domates gibi örneklerdeki fiyat artışIarına değinilir. Unutulan şudur. Bazı ürünler örtü altında serada yetiştiriliyor. Aralık ayında sivri biber domates yetiştirmenin bir maliyeti var. Kaldı ki bunlar zorunlu gıda maddesi değil.

2015 geride kaldı. 2016’ya Devlet Baba’nın zamlarıyla girdik. Devlet Baba zamları, önümüzdeki aylarda fiyatların artışına yol açacak. 2015 yılında dolar fiyatındaki artışın rüzgârı 2016 yılı maliyetlerini etkileyecek. Açık anlatımla görülüyor ki, 2016’da enflasyon gene 2015 enflasyonunun altına inemeyecek. Daha yukarıya çıkmasın da, biz yüzde 8 enflasyona alıştık.

Enflasyon, TL’nin değer kaybı ve gıda fiyatlarındaki yüksek seyir nedeniyle 2015’i yüzde 8.5’lik piyasa ve yüzde 5’lik Merkez Bankası’nın beklentilerinin üzerinde yüzde 8.81 seviyesinde tamamladı.

Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aralık ayında gıda ve alkolsüz içecekler grubu öncülüğünde yüzde 0.04 düşüş beklentilerine karşılık yüzde 0.21 arttı.

Merkez Bankası, enflasyonun yüzde 5’lik hedefin artı eksi 2 puan olan belirsizlik bandını aşması nedeniyle hükümete mektup gönderecek.

JP Morgan Ekonomisti Yarkın Cebeci, Reuters’a asgari ücret artışı ve zamların ardından 2016 yıl sonu enflasyon beklentilerini yüzde 8.1’e yükselttiklerini söyleyerek, önümüzdeki üç ayda yıllık enflasyonun yüzde 9.5’e kadar yükselebileceğini söyledi.

Ekonomiden sorumlu Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek ise, enflasyonun hedefin çok üzerinde kritik bir noktaya geldiğini belirterek, “2016 için çok güçlü bir mücadele gerekecek. Enflasyonun bu seviyelerde tutulması önemli bir çaba gerektirecek” dedi. Şimşek, dün NTV’de gündeme ilişkin soruları yanıtladı.

Enflasyon rakamlarına ilişkin değerlendirmesinin sorulması üzerine Şimşek, “Enflasyondaki tablo bizim arzuladığımız bir tablo değil. 2015 yılının genel makro performansı anlamında notumuzun düşük olduğu alanlardan biri enflasyon. Bunun birçok nedeni var ama en önemlisi liradaki ciddi değer kaybı” dedi.

Kritik nokta

Şimşek, enflasyonun hedefin çok üzerinde kritik bir noktaya geldiğini kaydederek, şunları söyledi:

“Hedef tabii ki yüzde 5 - 7 arasına indirmek. Başarılabilir ama şu anda genel makro resme baktığımız zaman enflasyon tablosu çok iyi değil. Asgari ücretin reel olarak, yüzde 20 civarında artmış olması da ciddi bir handikap.

Yapılan çalışmalar asgari ücretin enflasyona etkisinin yüzde 1.1 ile 2.2 puan arasında olabileceğini gösteriyor. 2016 yılında en öncelikli makro sorunlarımızdan biri enflasyon olacak. Burada gıda sektörü başta olmak üzere, oraya bir neşter vurulması, ciddi reform gerekiyor, bu konuları yoğun bir şekilde çalışacağız.”

DOLAR FIRLADI: 2.98 LİRA

Suudi Arabistan ve İran arasında artan gerginlik ve Çin verisi gelişmekte olan piyasaların yeni yıla olumsuz başlamasına neden olurken, beklentilerin üzerinde artan enflasyon verisinin de etkisiyle dolar/TL 16 Aralık’tan bu yana en yüksek olan 2.98’i aştı. Dolar cuma günü 2.91 TL civarındaydı.

Reuters’a konuşan bir bankacı, “Hem global bazda, hem de lokal olarak piyasada hava oldukça kötü. Diğer gelişmekte olan ülke para birimlerindeki olumsuz performansı görünce TL’deki hareket normal, üstelik enflasyon verisi de oldukça kötü geldi. Global tarafta ise dolar güçlülüğü söz konusu” dedi. Dün BIST 100 endeksindeki düşüş ise yüzde 1.67 oldu.