‘Yat’ta dünya üçüncüsüyüz

Ömer Malaz, “2015 yılında 30 metreden büyük yat inşasında Türkiye dünya 3’üncüsü” dediğinde inanamadım. “Top 10 Builder Nations” listesini gönderdi. Yatların büyüğü var, küçüğü var. Bunun için ülke sıralaması yapılırken, yıl içinde sipariş alınan ve üretimi biten 30 metrenin üzerindeki yatların boyları toplanıyor.

Dünya sıralamasını veren listeye göre 2015 yılında Türkiye’de 30 metrenin üzerinde yat üreten firmalar 44 yatı tamamlamışlar. 68 yat yapım aşamasında. Tamamlanan ve yapım aşamasındaki yatların toplam boyu 3.005 metre (9859 feet). Türkiye İtalya ve Hollanda’nın ardından 3’üncü sırada. Daha sonra İngiltere, ABD, Tayvan, Almanya, Çin geliyor.

Çok sayıda üretici var

Türkiye’de çok sayıda yat (motor boat) üreten firma var. Bunların çoğu küçük boy tekne yapıyor. Bir bölümü sipariş üzerine orta ve büyük boy yat üretiyor. Düzenli üretim yapan firmalar Numarine, Sirena Marine, Turquoise, Sunrise, RMK ve Yıldız Tersanesi.

Bunların içinde Numarine sadece kendi markasıyla, 14 modelde dış pazara dönük üretim yapan yat üreticisi. İnan Kıraç’ın Sirena Marine firması İtalyan Azimut markası ve kendi yelkenli markası olan Azure’nin üretimini yapıyor.

2002 yılında kurulan Numarine, dünya yat piyasasında kendi markasını yerleştiren bir Türk firması. Bugüne kadar ürettiği 15-30 metre arası 110 teknenin 82’sini ihraç etti. Bu yıl 12 tekne üretiyor.

Yat üretiminde şimdilerde yüksek teknolojiye dayalı, karbon elyaf esaslı kompozit malzemeler kullanılıyor. Bu malzemeler uçak yapımında da kullanılan malzemeler.

Yat yapımı, kaliteli işçi yoğun bir üretim dalı. 32 metrelik bir yatın yapımında 85 bin saat/işçi çalışıyor. Basit anlatımıyla, bir tek yat 50 kişiye 1 yıl süreyle istihdam imkânı sağlıyor. 40 metrelik yatta ise 170 bin saat/işçiye ihtiyaç var. 100 kişi 1 yıl çalışma imkânına sahip oluyor.

Teknolojik ve emek yoğun

Yatta üretim maliyetinin yüzde 60’ı malzeme, yüzde 20’si işçilik. Yat maliyetinde makinenin payı yüzde 30, yapısal kısmın (kabuğun) payı yüzde 15, mobilya yüzde 20, elektrik yüzde 18, boya yüzde 12, güverte yüzde 10 dolayında.

Orta boy, 18 metrelik bir yatın fiyatı 1.5 milyon euro dolayında (yaklaşık 4.5 milyon TL).

Türkiye’nin yat ihracatı geliri 250 milyon dolar, yat ithalatı gideri 510 milyon dolar olarak belirtiliyor.

Genelde Türk kullanıcılar yatları yurtdışında satın almayı ve yabancı bayrakla kullanmayı tercih ediyorlar. Bu nedenle yerli üretime fazla ilgi gösterilmiyor. Türk bayrağıyla kullanmak üzere yat ithal edenler veya yerli üreticiden satın alanlar yüzde 18 KDV ve yüzde 23 ÖTV ödemek zorundalar.

Türkiye’de belgeli 42 marinanın denizde 14.500, karada 5.500 tekne bağlama kapasitesi var. Marinaların bağlama yerlerinin yüzde 90’ı dolu. Marinalardaki yaklaşık 18 bin teknenin 14 bini yat, 4 bini yelkenli. Türk ve yabancı bayraklı yatların 12 bininin Türklere ait olduğu tahmin ediliyor.