Rusya doğalgazı keserse yandık, bittik, öldük mü?
›› Türkiye’nin doğalgaz ihtiyacı sürekli artıyor. Bu ortamda Rusya krizi patladı. Alternatif boru hattı yolları ve gaz depolamada biz hep ağırdan aldık
›› Şimdilerde, ‘Gaz bulamazsak ne yaparız?’ diyerek dertleniyoruz. Şunu söyleyeyim: Gazsız olmaz. Hayat gaza bağlandı. Ne yapıp edeceğiz, o gazı bulacağız...
Rusya krizi çıkınca, bizde “Acaba Rusya doğalgaz musluğunu kapatır mı?” tartışmaları başladı. Madde madde anlatayım...
-Doğalgaz boru ile geliyor. Önce gaz satacak ülkeyi bulmak, sonra boru döşemek gerekiyor. Satıcı ülke bulunsa bile kısa sürede boru döşemek kolay değil.
-Türkiye’ye boru ile gelen doğalgazın 2014 yılında yüzde 65’i Rusya’dan geldi.
-Doğalgazda kısa süreli dalgalanmalara ve kesintilere çare için depolama tesisleri kurmakta geciktik.
-Alternatif olarak sıvı gazı depolayacak ve doğalgaza dönüştürecek 2 tesisin kapasitesini artırmakta zaman kaybettik. Bu nedenle, boru hatlarından gaz gelmez ise, açığı sıvı gaz ile kapatma şansımız pek yok.
İnşallah Rusya ile ilişkiler düzelir. İnşallah Rusya, doğalgaz musluğu ile oynamaz. Durup dururken, elektrikler kesilmez, sanayi durmaz, mutfaklardaki ocaklar sönmez, insanlarımız bu kış günü soğukta kalmaz. Ama, işte bu da bize ders olsun.
Bize ne kadar gaz gerekiyor?
-Yılda yaklaşık 50 milyar m3 doğalgaz tüketimimiz var. Doğalgaz çok önemli bir enerji kaynağı. Gaz kullanmaya alışanların kısa sürede doğalgazdan başka enerji kaynağına dönmesi imkansız.
-Doğalgazın yarıya yakınını elektrik üretmede kullanıyoruz.
-Dörtte biri sanayide, üretimde kullanılıyor. Yüzde 20’ye yakını evleri ısıtıyor.
-2014 yılı toplam tüketimi 48.7 milyar m3.
-Doğalgazı en fazla tüketen il İstanbul. Yıllık tüketimi 8.3 milyar m3. Daha sonra 5 milyar m3 tüketimle İzmir, 4.3 milyar m3 tüketimle Bursa, 3.8 milyar m3 tüketimle Kocaeli ve 3.4 milyar m3 tüketimle Ankara geliyor.
Boru ile gelen gaz yetmediği için Cezayir ve Nijerya ile “sıvı gaz” anlaşması yaptık. Ne var ki, açığımız gene de kapanmadığı için her yıl değişik ülkelerden anlaşmasız, spot gaz getiriyoruz.
41.9 milyar m3gaza ek olarak Cezayir’den 4.1, Nijerya’dan 1.4, spot piyasadan 1.7 milyar m3sıvı gaz satın aldık. Böylece boru ile gelen gazın yüzde 17.5’i kadar gazı sıvıdan elde ettik.
LNG nedir?
Sıvı gaz, (LNG) Liquid Natural Gas, bildiğimiz doğalgazın sıvıya dönüştürülmüş şeklidir. Doğalgaz eksi 162 santigrat derecede soğutulunca, hacim olarak 600 defa küçülüyor ve sıvı hale geliyor.
Tankerlerle (-162 derecede) taşınıyor. Gemiden sahildeki özel terminallere boşaltılıyor ve sıvı olarak depolanıyor. Daha sonra -deniz suyu ile ısıtılınca- 600 defa büyüyor, gaz haline getiriliyor.
BOTAŞ’ın Marmara Ereğlisi’ndeki tesisinin kapasitesi, 255 bin ton depolama ile yılda 5 milyar m3. (1994’te yapıldı)
Çolakoğlu grubu, Ege Gaz ismi ile bir şirket kurdu. Bu şirket İzmir’de, Aliağa Rafinerisi yanında, 400 milyon dolarlık yatırımla 280 bin m3 depolayabilen ve yılda 10 milyar metreküp doğalgazı ulusal boru hattına basabilecek kapasitede bir LNG terminali inşa ettirdi. (2006’da hizmete girdi)
Cezayir ve Nijerya’dan gemilerle getirilen, spot piyasadan satın alınan sıvı gaz, bu iki LNG terminalinde gaza dönüştürülerek doğalgaz boru hattına basılıyor. Bir gemi 60 bin ton LNG taşıyor. 60 bin ton LNG ısıtılınca 100 milyon metreküp doğalgaz ortaya çıkıyor.
LNG fiyatları da talebe göre değişiyor ama genelde doğalgaz fiyatlarının altında. LNG’de pazarlık şansı yüksek. Ancak daha çok LNG ithal edebilmek için, yeni terminallere ve depolara ihtiyacımız var.
Terminal ve depo yapamadık
Bugüne kadar doğalgaz politikasının uygulanmasında ana yanlışlarımız, (1) Alternatif boru hatlarını inşa etmeyi beceremememiz. (2) Boru hatlarındaki kesintilere karşı güvence arayışında (a) Doğalgaz depolama tesislerini (2) LNG depolama tesislerini inşa edemememiz. (3) Buna karşılık doğalgazın özellikle elektrik üretiminde ve sanayide kullanımını teşvik etmemizdir.
Katar’la anlaşma yapmıştık. Bu anlaşmayı genişlettik. Spot piyasada likit gaz bol. Ne var ki bu likit gazları depolayacak ve gaza dönüştürecek 2 tesisimizin kapasitesi yıllardır artırılamadı. Likit gazı Türkiye’ye getirmekle iş bitmiyor. Bir yerde depolanarak, özel işlemlerle gaz dönüştürülmesi gerekiyor.
Yer altı gaz depolama tesisleri inşası yıllardır anlatılır. Depolama kapasitemiz ayda en fazla 2.5 milyar m3 dolayında. Tuz Gölü’nün altındaki depoların inşaatı yıllardır bitirilemedi.
Tedarik ve depolamaya önem vermezken tüketimi teşvik edince 2005 yılında 28 milyar m3olan tüketim, 2010’da 38 milyar m3’e, geçen yıl da 48 milyar m3’e ulaştı. Şimdi, “Gaz bulamazsan ne yaparız?” diyerek dertleniyoruz.
Türkiye’de uzun yıllardır petrol ve gaz sondajları yapıyoruz. Bugüne kadar fakir gaz kaynaklarına ulaşabildik. Bu kaynaklardan 2007 yılında yılda 874 milyon m3gaz çıkarırdık. 2014 üretimi sadece 479 milyon m3. 2014 toplamı 41.9 milyar m3 gazı boru hattı ile ithal ettik. Boru hattı ile gelen gaz yetmediği için 7.3 milyar m3gazı gemilerle sıvı olarak taşıyarak getirdik. Sıvıyı gaza çevirerek kullandık.
Ülkemize gaz 3 ülkeden, Rusya’dan, İran’dan ve Azerbaycan’dan boru ile geliyor. Bu boruların gaz geçirme kapasitesi anlaşmalarla belirlenmiş durumda.
Rusya’dan anlaşmada belirlenenin üzerinde kapasite kullanımı ile gaz alıyoruz. İran ve Azerbaycan boru hatlarından ise kapasitenin biraz altında gaz akıyor. Boru hatlarıyla ilgili anlaşmalara göre boru hatlarından yılda 36.3 milyar m3gaz akacak.
