Merkez Bankası döviz fiyatındaki tırmanışı engellemek için “Bankanın döviz rezervinden döviz tanzim satışı yapmaya başladı”.
Merkez Bankası’nın döviz rezervi nedir? Ne büyüklüktedir? Merkez Bankası neden döviz rezervi tutar? Ayşe Hanım Teyzem bunları merak ediyor. T.C. Merkez Bankası Bankası’nın Döviz Rezervi Yönetimi (Ağustos 2005) isimli açıklama notundan aktarmalar yaparak, Ayşe Hanım Teyzem’e “Neyin ne olduğunu” anlatacağım.
Merkez Bankası; para ve kur politikalarını desteklemek, piyasalara güven vermek, T.C. Hükümeti’nin döviz cinsi üzerinden iç ve dıs borç servisini gerçekleştirmek, dışsal şoklara karsı gerekli döviz likiditesini bulundurmak için döviz biriktirir. Bu birikime döviz rezervi denilir.
Merkez Bankası’nın döviz birikiminin bir bölümü TL ödeyerek satın aldığı (kendine ait) dövizlerdir. Bir bölümü başkalarına ait (kredi olarak, emanet olarak bankaya verilen) fakat Merkez Bankası’nın serbestçe kullanabileceği dövizlerdir. Bankanın toplam döviz varlıklarından döviz yükümlülükleri çıkınca kalan döviz Merkez Bankası’nın Net Döviz Pozisyonu’dur.
30.9.2011 itibariyle Merkez Bankası’nın brüt rezervi 87.3 milyar dolar, net döviz pozisyonu 52.9 milyar dolardır.
Merkez Bankalarının tutması gereken rezerv miktarına büyüklüğü konusunda çeşitli çalışmalar vardır. IMF tarafından ülke rezervinin yeterliliği için kullanılan yaklaşımda, döviz rezervlerinin asgari üç aylık ithalat tutarını karşılaması gerekliliği kabul görmektedir. İthalat üzerine yapılmış çalışmalarda, rezervlerin dört ila altı aylık ithalat tutarını karşılaması gerektiği ileri sürülmektedir.
Sınırda ama şimdilik yeterli...
Bizim brüt rezervimiz 4 aylık ithalatı net döviz pozisyonunuz 2.5 aylık ithalatı karşılayacak büyüklüktedir.
Kısa vadeli borçlara oranla rezerv yeterliliğini değerlendiren yaklaşımda ise, döviz rezervlerinin kısa vadeli dış borçlara oranının en az 1 olması arzu edilmektedir.
Bizim brüt rezervimizin kısa vadeli dış borca oranı 1.1’dir. Net döviz pozisyonunun kısa vadeli dış borca oranı ise 0.67’dir. Bu oranın yüksekliği, ülkelerin dış soklar karşısındaki dayanıklılığını da gösterdiğinden ülke risk primini etkilemektedir.
Kısa vadeli dış borç stoğuna girmeyen, bir de sıcak para stoğumuz var. Yabancıların Türkiye’ye getirerek borsada, devlet bono ve tahvillerinde ve mevduat hesaplarında değerlendirmek için TL’ye çevirdikleri dövizlere sıcak para diyoruz. Çünkü yabancıların bu yatırımlarını TL’den dövize çevirerek yurtdışına çıkarma imkanları var. Merkez Bankası’nın döviz rezervlerinin sıcak para stoğuna oranını da dikkate almak zorundayız.
Son verilere göre sıcak para stoğu 106.5 milyar dolardır. Brüt rezervlerin sıcak para stoğuna oranı 0.82, net döviz pozisyonunun oranı 0.49’dur.
Bunlar gösteriyor ki, Merkez Bankası’nın döviz rezervleri uluslararası kabul görmüş ölçütlere göre “sınırda sayılacak/fakat şimdilik yeterli” büyüklüktedir. Açık anlatımla “Evet... Bu rezerv krizde kullanılmayacak da ne zaman kullanılacak” ama, “İşe yaramayacak müdahaleler için kullanılır ve hızla erirse, Türkiye rezevlerini yemiş ülke durumuna düşer.
