Tüketici fiyatların-daki yıllık artışı “Enflasyon Oranı” olarak kabul ediyoruz. Tüketici Fiyatları Endeksi’nin (TÜFE) yıllık artışı eylül ayında yüzde 7.95 oldu.
Tüketici fiyatlarının gerisinde üretici fiyatları vardır. Üretici fiyatlarındaki değişim ise Yurt İçi Üretici Fiyatları Endeksi’nden (Yİ-ÜFE) izleniyor. Yİ-ÜFE’ye göre, eylül ayı itibariyle üretici fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 6.92... TÜİK’in ciddiyetine, açıkladığı rakamların gerçekleri yansıttığına güvenimiz tam da... Anlaşılamayan bir “özel durum” var.
- Geçen eylülden bu yana dolar fiyatı yüzde 35, euro fiyatı yüzde 18 dolayında arttı.
- Üreticilerin açıklamalarına göre, 100 dolarlık üretimde 56.8 dolar ithal girdisi var.
- Eylülden geriye, 12 aylık dönemde, yaklaşık 220 milyar dolar büyüklüğündeki ithalatın yaklaşık 140 milyar dolarlık bölümü dolar cinsi ödeme ile, yaklaşık 60 milyar dolarlık kısmı euro cinsi ödeme ile gerçekleştirilmiş olacak.
İyi de... Dolar ve euro fiyatının artışı sonucu fiyatı artan bu ithal girdiler nerede? Eğer bu pahalı ithal girdiler üretimde kullanıldı ise, ürün fiyatlarındaki artış nasıl oluyor da bir yıl öncenin fiyat artışlarının da gerisinde kalıyor? Pahalı dövizle satın alınan ithal girdiler henüz üretimde kullanılmadı ise, bu girdiler nerede?
Geliniz, de, Hoca’nın hikâyesini hatırlamayınız.
Fiyat nasıl artmıyor?
“Hoca, kasaptan 2 okka ciğer almış. Ciğer yahnisi yapsın diye, karısına yollamış. Karısı yahniyi ocakta unutmuş. Yahni kömür olmuş.
Hoca akşam eve gelmiş. Sofraya oturmuş, yahni yok. “Nerede bizim yahni?” diye sorduğunda karısı laf işitmemek için, “Ah sorma kocacığım. Kedi ciğerleri kaptı, yedi...” diyerek bir bahane uydurmuş.
Hoca, ayak altında dolaşan kediyi ensesinden tutarak havaya kaldırmış. “Hanım söyle bakalım” demiş, “Şu havaya kaldırdığım kedi, gelse gelse iki okka gelir. Eğer elimdeki kedi ise, ciğer nerede? Yok eğer bu ciğerse, kedi nerede?”
Hocanın hikâyesindekine benzer bir durum ile karşı karşıyayız. Pahalı dövizle yapılan ithal girdiler ürünün içine girdi ve maliyetleri artırdı ise, ürün fiyatları nasıl oluyor da artmıyor?
Ayşe Hanım Teyzem gıdaya bakıyor
Yurt İçi Üretici Fiyatları geçen yılın aynı ayına göre yüzde 6.92 arttı. Geçen yıl artış yüzde 9.84 oranında idi.
Açık anlatımla son 12 ayda üretici fiyatlarında gerileme var.
Tüketiciyi en fazla ilgilendiren, gıda maddelerinin üretici fiyatları yüzde 8.02 oranında arttı. Giyim eşyasında üretici fiyatı artışı yüzde 3.81 oranında.
Büyük ölçüde ithalat girdisi olan kâğıt ve kâğıt ürünlerinde yıllık artış yüzde 8.92 oranında. Kimyasallar ve kimyasal ürünlerde yüzde 10.88 oranında. Makine ve ekipmanlarında yüzde 14.14 oranında.
En düşük üretici fiyat artışı, en çok ithalat girdisi olan motorlu kara taşıtları ürünlerinde görüldü. Motorlu kara taşıtları ürünlerinde yıllık üretici fiyatı artışı yüzde 3.75 oranında.
Ya tüketici fiyatları...
Tüketici fiyatları önceki eylül ayına göre 12 ayda yüzde 7.95 oranında arttı. Tüketici fiyatlarındaki artış, üretici fiyatlarındaki yüzde 6.92’nin çok az üzerinde.
Tüketici olarak Ayşe Hanım Teyzem’i en çok gıda maddeleri fiyatlarındaki artış ile, konut harcamalarındaki fiyat artışı ve ulaştırma harcamalarındaki artış ilgilendirir. Eylül ayında gıda maddelerindeki yıllık fiyat artışı (gıda enflasyonu) yüzde 10.73 oldu. Yıllık ortalama artış yüzde 12.02 oranında.
Konut ile ilgili, kira, gaz-su-elektrik gibi tüm harcamalarda yıllık artış yüzde 8.28 oranında. Dolmuş, otobüs gibi ulaştırma harcamaları ise yüzde 2.42 oranında arttı. Giyim ve ayakkabıda fiyat artışı ise yüzde 4.38 oldu.
Bu enflasyon oranı sevinilecek gelişmeEnflasyonu düşürmeyi birinci vazifesi olarak belleyen Merkez Bankası için, “Şu olmasa idi, bu olmada idi, enflasyon düşük çıkardı” şeklinde bir hesaplama yapılır. Eylül ayı enflasyonu 7.95 oldu. Mevsimlik ürünler hesaba katılmaz ise enflasyon yüzde 8.01 oluyor. Enerji fiyatları hesaba alınmaz ise yıllık enflasyon yüzde 8.88’e, alkollü içkiler hesaba alınmazsa yüzde 9.09’a yükseliyor.
Gıda, alkollü ve alkolsüz içecekler, tütün ürünleri ve altın hariç enflasyon hesabı “Çekirdek Enflasyon“ diye adlandırılıyor.
Geçtiğimiz 4 ayda görece yatay bir seyir izleyen yıllık çekirdek enflasyon oranı yüzde 7.66’dan yüzde 8.23’e yükseldi. Bu oran şubat ayından bu yana en yüksek çekirdek enflasyon oranı.
Sonuç: Doların fiyatı bir yılda yüzde 35 artarken tüketici fiyatlarının yüzde 7.95 artması sevinilecek (inanılması zor) bir gelişme. Doların 2.20’lerde dolaştığı geçen eylül ayında yıllık enflasyon bu eylüldeki enflasyon oranının üzerinde, yüzde 8.86 idi. Tüketici fiyatlarını olumsuz etkileyen, üretici fiyatlarının başında gelen gıda ürünleri fiyatındaki yıllık artışın yüzde 8.02’ye gerilemesi enflasyonun artışını sınırladı.
Dolar fiyatı artıyor, faizler yükseliyor, büyüme yavaşladı, ülke aylardır seçim tansiyonu altında, ekonomi sahipsiz, üretimle ilgilenen yok... Bu ortamda enflasyonun yüzde 10’un üzerine çıkmaması sevinilecek bir gelişmedir.
