Milliyet Ekonomi’de CHP’nin İş Bankası’ndaki hisselerinin satışının gündeme geldiğini okuyacaksınız.
İş Bankası’nın CHP üzerine kayıtlı yüzde 28 hissesi, Atatürk’ün hissesidir. Atatürk yüzde 28 hissenin "yönetim hakkını" CHP’ye, gelirini Türk Dil ve Tarih Kurumu’na bırakmıştı.
Açık anlatımıyla bu hisseler CHP üzerine kayıtlı ama, CHP bu hisseler nedeniyle İş Bankası’ndan kar payı alamıyor. Sadece "yönetim hakkı" nedeniyle, CHP tarafından belirlenen 4 parti temsilcisi İş Bankası’nın yönetim kuruluna üye olarak katılıyor. Bu üyeler ücret ve kar payı alıyor.
İş Bankası sermayesinin yüzde 45’i banka çalışanlarının yardım sandığına ait. Yüzde 27’si de halka satıldı. Borsada işlem görüyor. Bankanın 11 üyeli yönetim kurulunda, banka çalışanlarının yardım sandığının 6 temsilcisi var. Banka çalışanlarının yardım sandığı İş Bankası yönetiminde hakim durumda.
Atatürk’ün ölümünde İş Bankası sermayesi küçüktü. Atatürk de bu küçük sermayenin yüzde 28 payına sahipti. 1938 yılından bu yana geçen 64 yıllık süre boyunca İş Bankası’nın sermayesi artırıldı. Ama sermaye artışında Atatürk’ün yüzde 28’lik payına düşen mükellefiyetleri ne CHP, ne Türk Dil ve Tarih Kurumu yerine getirdi. Sermaye artışlarını Hazine karşıladı. İş Bankası sermaye artırdıkça Hazine para ödüyor. Ama Hazine’nin yönetimde hakkı yok, "yönetim" CHP’nin hakkı, Hazine’nin "kar dağıtımında" hakkı yok. Kâr payı Dil ve Tarih Kurumu’nun hakkı.
İş Bankası büyük bir banka. Şu günlerde yeniden yapılanacak gücünü artırma arayışında. Bankanın gücü, öz kaynağının artırılması ile büyür. Ama mevcut sermaye dağılımı, sermayeyi artırmayı güçleştiriyor. İktisatçı Çetin Hacaloğlu’nun geliştirdiği formülden bir yıl önce bu sütunda söz etmiştim.
CHP’yi onurlandıracak, yönetim hakkı dışında bir getirisi olmayan hisseden CHP’ye makul bir getiri sağlayacak, Dil ve Tarih kurumlarının haklarını koruyacak, Atatürk’ün vasiyetinin dışına çıkmayacak formül şudur:
(1) İş Bankası’nın borsa değeri 3.5 milyar dolar dolayında. Kriz öncesi 15 milyar dolara kadar çıkmış, 7.5 milyar dolarda istikrara kavuşmuştu. İş Bankası’nın sermayesinin yüzde 28’lik payı 7.0 milyar dolar eder.
(2) Atatürk’ün vasiyetnamesinde taraf olan CHP ile Dil ve Tarih Kurumu hakları kurulacak "Atatürk Eğitim Fonu"na devredilir.
(3) Vakıf statüsünde kurulacak Atatürk Eğitim Fonu’nun amacı, Türk gençlerine yurtiçinde ve dışında eğitim bursu sağlamak, okullara bilgisayar hediye etmek, gençlerin eğitim imkanlarını geliştirmek olarak belirlenir.
(4) İş Bankası’ndaki Atatürk’ün yüzde 28’lik hissesi yerli ve yabancı yatırımcılara blok olarak veya dağınık biçimde satılarak en az 1.0 milyar dolar imkan elde edilir. Bu 1.0 milyar dolar Atatürk Eğitim Fonu’na verilir. Atatürk Eğitim Fonu bu 1.0 milyar dolar ile Hazine’nin çıkaracağı 20 - 30 yıl vadeli dövizli tahvil satın alır.
(5) Hazine’nin dövizli tahvilinden Atatürk Eğitim Fonu’na her yıl 100 - 120 milyon dolar faiz geliri gelir. Bunun bir bölümü Atatürk’ün vasiyeti gereği CHP ile Dil Tarih Kurumu’na verilir. Kalanı ile en az 200 bin gence her yıl eğitim bursu dağıtılır. Okullara bilgisayar alınır.
(6) Bankanın yüzde 28’lik hisse senedine sahip olarak yerli veya yabancı ortak bundan sonraki sermaye artırımlarına kendi imkanı ile katılır.
Bu çok önemli düzenleme bugünlerde hemen yapılabilecek bir iştir.
