İlk 9 ayda ekonomi yüzde 3.4 oranında büyüdü. Üretim bugüne kadarki çizgide sürerse (aşırı azalma, aşırı artış olmaz ise) 2015 yılında son 3 ayda sabit fiyatlarla gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) yüzde 3.5 oranında artar. Son 3 aylık milli gelir rakamı (1998 sabit fiyatlarıyla) 33.2 milyar TL olur. Bu rakam 9 ayın 97.2 milyarlık gelirine eklenince, 2015 geliri 130.4 milyar TL’ye yükselir.
Böylece 2015 yılının büyümesi yüzde 3.4 dolayında gerçekleşir. 2014 yılının büyüme oranı yüzde 2.9 idi.
Gelir 100 - Harcama 105.5
Her türlü kazaya, belaya, derde ve durgunluğa rağmen ekonominin 2014 yılından daha yüksek bir büyüme sergileyeceği anlaşılıyor. 2015 yılının ilk 9 ayında;
GSYH’ye yüzde 8.3 katkı yapan tarım yüzde 8.9 büyüdü.
GSYH’ye yüzde 24.1 katkısı olan imalat sanayi yüzde 2.5 büyüdü.
GSYH’ye yüzde 5.7 katkısı olan inşaat kesimi yüzde 0.4 büyüdü.
Ticaret kesiminin büyümesi yüzde 1.3, ulaştırmanın yüzde 2.0 oldu.
GSYH’ye yüzde 13.5 katkı yapan finans kesiminde büyüme yüzde 10 olarak gerçekleşti.
Ülkede yaratılan gelire dışarıdan gelen parayı ekleyerek harcıyoruz. 2015 yılı ilk 9 aylık dönemde GSYH 100.0 iken cari fiyatlarla harcamamız 105.5 oldu. Yılın ilk 9 ayında;
Hane halkı harcamaları, sabit fiyatlarla (9 aylık büyüme yüzde 3.4 iken) yüzde 4.5 oranında arttı. Hane halkı toplam harcamaların yüzde 66.5’ini gerçekleştiriyor.
Toplam harcamaların yüzde 10.6’sını yapan devletin harcamaları yüzde 5.9 arttı.
GSYH’de yüzde 23.3 ağırlığı olan toplam yatırım harcamalarında yüzde 3.3 artış var.
İlk 9 ayda toplam özel sektör yatırım harcamalarında yüzde 4.3 artış var.
Makine ve teçhizat harcamaları yüzde 6.0, inşaat harcamaları yüzde 1.3 oranında arttı.
GSYH’nin yüzde 66.5’i büyüklüğünde tüketim yapan hane halkının harcamalarının yüzde 25.5’ini gıda harcamaları oluşturuyor. Daha sonra yüzde 18.5 ile ulaştırma, yüzde 9.8 ile konut harcamaları geliyor.
Dikkati çeken gelişme, sağlık harcamalarının hane halkı tüketim harcamalarındaki ağırlığının yüzde 6’ya yaklaşması, buna karşılık eğitim harcamalarının toplam hane halkı harcamaları içindeki payının yüzde 1’i aşamamasıdır.
Ekimde 2.1 milyar $ ‘bir yere gitti’
Bir yerlerden (meçhulden) gelen dolarlara alışmıştık. Yılbaşından eylül ayına kadar ülkeye nereden geldiği belli olmayan net 13.4 milyar dolar döviz girişi olmuştu.
Ekimde ne oldu ise oldu... 2.1 milyar dolar döviz çekti, gitti. Ama buna da şükür...
Meçhulden gelen dolar olmasa, dolarsız kalacağız. Ocak - Ekim döneminde, 10 ayda, ülkeye bilinen kaynaklardan net döviz girişi 9.2 milyar dolar, meçhulden gelen net döviz girişi 11.2 milyar dolar.
Ülkenin olağan döviz hareketini cari işlemler hesabından izliyoruz. Olağan döviz giderleri ile olağan döviz gelirleri arasındaki farka “Cari Açık” diyoruz.
2014 yılının ilk 10 ayında cari açığımız 33.8 milyar dolardı. Bu yıl aynı dönemde 25.4 milyar dolara geriledi. Açık 10 ayda 8.4 milyar azaldı.
Bizim cari açık sorunumuzun gerisinde dış ticaret açığımız vardır. İhracat gelirimizin ithalatı karşılayamaması vardır.
İlk 8 ayda (cari açık hesabında kullanılan mal dengesi hesabı ile) ithalat ve ihracat arasındaki açık yüzde 22 oranında azalınca, cari açık da yüzde 25 oranında küçüldü.
Cari açığın kalıcı olarak küçülmesi; (1) İhracatın artırılması (2) İthal edilen malların içeride üretiminin başlaması ile mümkün olabilir.
Henüz bu 2 konuda gelişme olmadığı için cari açığın küçülmesinin ardında, ekonominin yavaşlaması, başta enerji fiyatları olmak üzere ithal fiyatlarındaki gerileme var.
Enerji faturamız küçüldü
Üretim artmayınca ithal girdi talebi de artmadı. Dışarıda fiyatlar ucuzladı. Petrolü, sanayi girdilerini ucuz ithal ettik.
Yılın ilk 10 ayında ithalattaki düşüşün yüzde 54’ü enerji faturasındaki azalmadan kaynaklandı. Cari açık ayda 5 - 6 milyar dolara tırmanmış, ayda 3 milyar dolarlara dönünce sevinmiştik. Ekimde cari açık, l milyar doların da altına indi. 133 milyon dolar olarak gerçekleşti. 12 aylık açık 38.1 milyar dolar oldu. Ekim 2010’dan bu yana en düşük seviyesine geriledi.
Cari açığın küçülmesi önemlidir ama finansmanı daha da önemlidir.
Sermaye hareketi ile ekim ayında ülkeye net 1.1 milyar dolar sermaye girişi oldu.
Net hata noksan kaleminde (nereden geldiği, nereye gittiği belli olmayan dövizde) ise 2.1 milyar dolarlık çıkış görüldü.
Net döviz girişi, açığı karşıladı ama nereye gittiği belli olmayan 2.1 milyar dolarlık çıkış nedeniyle döviz rezervleri 1.2 milyar dolar azaldı.
Yılın ilk 10 ayında doğrudan yabancı yatırım girişi net 90 milyar dolar. Bunun 3.3 milyar dolarını yabancıların gayrimenkul alımı için getirdikleri dövizler oluşturuyor.
Yılın ilk 10 ayında 0.9 milyar $, DİBS’ten 6 milyar $ çıkış görüldü.
Bankalar ve Diğer Sektörler: Ocak - Ekim döneminde bankalar nette 4.9 milyar $, diğer sektörler 9.8 milyar $ yurt dışından kredi kullandılar.
Yıl sonu cari açık beklentimiz: 35 milyar $ (milli gelirin yüzde 4.9’u).
