Eylül ayında cari açık sorunu ortadan kalktı. Döviz geliri, döviz giderini karşıladı. Üstüne de 95 milyon dolar döviz fazlası ortaya çıktı.
Cari açık, olağan döviz giderleri ile olağan döviz gelirleri arasındaki farktır.
Ülkenin döviz geliri, giderini karşılar ise döviz sorunu kalmaz. Cari açık sorunu kalmaz.
Bizim aylık cari açık rakamlarımız 5-6 milyar dolarlara ulaşmıştı. Ekonomi yönetimi frene bastı. İçeride talep azaldı. Büyüme yavaşladı. Aylık cari açık 2.5-3.0 milyar dolarlara geriledi. Ocakta 2.3 milyar dolar, şubatta 3.5, martta 4.9, nisanda 3.7, mayısta 4.3, haziranda 3.3, temmuzda 3.3 milyar dolar açık verdik. Derken, durum birden değişti. Ağustosta 27 milyon dolar, eylülde 95 milyon dolar fazlalık oluştu.
Ne oldu da böyle oldu?
Ne oldu da böyle oldu? Cari açıktan fazlalığa geçmenin yolu, ihracatın patlaması, daha önce ithal edilen malların yurtiçinde üretiminin başlaması sonucu ithalata gerek kalmamasıdır. Bu arada turizm, taşımacılık, müteahhitlik gelirlerinin de artması gerekir.
İhracat gelirimiz artmıyor, azalıyor. Daha önce ithal edilen malların yurtiçinde üretimi başlamadı. Ama önemli bir gelişme oldu. Ekonomi yavaşladı, yatırım ve üretim yavaşladı, ithalat harcamaları azaldı. Bunun sonucu cari açık sorununun ortadan kalktığı gibi yanıltıcı bir görüntü ortaya çıktı.
Açık önemini koruyor
Son iki aylık rakamlarla yılın değerlendirmesi yapılamaz. Ocak-eylül döneminde cari açık geçen yıl 31.5 milyar dolarken, bu yıl 25.5 milyar dolara geriledi ama gene de cari açık sorunu ortada duruyor. Yıl sonunda 12 aylık cari açık rakamının 37-38 milyar dolar dolayında gerçekleşmesi bekleniyor. Yıl sonunda milli gelirin yüzde 5’i dolayında bir açık rakamı ortaya çıkacak.
Cari açık (döviz açığı) sermaye hareketiyle kapatılır. (1) Ya doğrudan net sermaye girişi, (2) Ya borsa tahvil için gelen net döviz , (3) Ya da net döviz kredisi girişiyle kapatılır. Bizim özel bir döviz kaynağımız var. O da “Nereden Geldiği Belli Olmayan Döviz.”
Döviz akışı yavaşladı
Cari açık sorunu devam ettikçe ülkeye döviz net akışının kesilmemesi, artması beklenir. Eylül ayında açık yok. 95 milyon dolar fazlalık var ama, sermaye hareketiyle ülkeye döviz girişi durdu.
Doğrudan yatırım için 255 milyon dolar girerken, portföy yatırımlarından 2.8 milyar dolar, net döviz kredilerinden 306 milyon dolar döviz çıkışı oldu. 1.9 milyar dolarlık nereden geldiği belli olmayan döviz, net döviz çıkışını karşılayamadığından sermaye hareketleri 942 milyon dolar açık verdi. 95 milyon dolar fazlalık açığı küçülttü ama kalan 847 milyon dolar açık döviz rezervlerinden karşılandı.
Kaynaklar kuruyor
Aylık cari açık hareketleri önemli ama daha da önemlisi birikimli hareket. Başka anlatımla, 9 aylık, yıllık hareket.
- 9 ayda sermaye hareketiyle (normal kanallardan) net döviz girişi 8.3 milyar dolar. 2014’ün 9 ayında 25.6 milyar dolardı.
- 9 ayda nereden geldiği belli olmayan kaynaktan gelen döviz geçen yıl 8.8 milyar dolardı, bu yıl 13.4 milyar dolar oldu.
Özetle:
- İlk 9 ayda cari açığımız (döviz açığımız) 25.5 milyar dolar.
- Açığı kapatmak için ülkeye normal kanallardan (sermaye hareketiyle) net 8.3 milyar dolar girdi.
- Nereden geldiği belli olmayan kaynaklardan 9 ayda giren döviz (normal kanallardan giren dövizin çok üzerinde oldu) 13.4 milyar dolar.
- Normal kanallardan ve nereden geldiği belli olmayan kaynaktan gelen toplam 21.7 milyar dolar döviz (üretimin durmasıyla küçülen) açığı kapatamadı. 3.7 milyar dolar eksik kaldı. Onu da döviz rezervlerinden karşıladık.
Sonuç:
- Cari açığın azalması hatta fazlalığa geçmenin arkasında ekonominin düzelmesi değil, küçülmesi var. Açık küçülüyor ama açığı kapatacak kadar döviz girişi yok. Sonuçta döviz talebi karşılanamıyor ve döviz fiyatı artıyor. Göstergeleri iyi değerlendirelim ki ekonomi politikalarıyla yanlışları düzeltelim.