Doların yükselişi nerede duracak?
Dolar fiyatı ”dur durak “belirsiz, aldı başını gidiyor. Eskiden “on yılda bir” devalüasyon heyecanı yaşanırdı. Şimdi her gün “devalüasyon” oluyor. Bu kadar sarsıntıyı ne ekonomi kolay “hazmedebilir” ne de bu ülkede yaşayanlar. Sakın ha “Benim dolarla işim yok... Ne olursa olsun” diye düşünmeyiniz. Ülke ekonomisi dolara dayalı hale geldi. Dolar fiyatındaki artış, dağ başında çobanlık yapan vatandaşı da ilgilendiriyor.
Dolar dün 2.50 TL’ye yaklaştı. Bundan sonra iner mi? Yoksa tırmanışı sürdürür mü? Artış sürerse dolar nerede durur?
8 Şubat Pazar, Milliyet Ekonomi’de Zeynep Aktaş’ın köşesinde piyasada dolarla iş yapan 10 büyük kurumun baş iktisatçılarının 2015 yılı için ortalama dolar tahminleri verildi. En yüksek tahmin 2.42 TL, en düşüğü 2.30 TL idi. Görülüyor ki dolardaki tırmanış, işin içinde olanların tahminlerinin bile çok üzerine çıkmış durumda.
2.53 tahminine yaklaşıldı
Milliyet Ekonomi’de 3 Kasım 2014’teki yazımın başlığı “Dolar 2.53 TL olur mu?” idi. Yazıda “Peterson Institute for International Economic”te Prof. Williamson’un Türkiye için dolar denge kuru hesabını vermiştim. Williamson 2014 Kasım’ında hesabını yeniledi. O tarihte 2.26 TL olan dolar fiyatının 2.55 TL olması gerektiğini belirtti.
Merkez Bankası her ay TÜFE ve ÜFE’ye göre Reel Efektif Döviz Kuru Endeksi yayımlıyor. TÜFE bazlı endekste Türkiye’deki TÜFE fiyat değişimi, ticaret yapılan 36 ülkenin fiyat değişimlerinin ağırlıklı ortalamasıyla karşılaştırılıyor. Endeks, Türkiye’deki fiyat artışları ile ticari ilişkilerimiz bulunan ülkelerdeki fiyat artışlarına göre Türk Lirası’nın değerli olup olmadığını gösteriyor. Endeks 100 ise Türk Lirası olması gereken değerdedir. Endeksin 100’ün üzerinde olması TL’nin değerli olduğunu gösteriyor.
2015 ocak ayında TÜFE esaslı Reel Efektif Döviz Kuru Endeksi 116 olarak açıklandı. Ocakta ortalama dolar satış fiyatı 2.35 TL idi. Merkez Bankası’nın endeksine göre, ocak ayında doların denge fiyatı 2.70 TL dolayında bir görünüm veriyordu.
Yöneticiler seyirci
Doların fiyatı, içerideki enflasyonla dışarıdaki enflasyonun farkından, ABD Dolar Endeksi’ndeki değişimden etkileniyor. Ama bu etkiler hiçbir zaman gerçek fiyatı belirlemiyor.
Örnek: 2013 Ocak ayı başından düne kadar bizde dolar satış fiyatı yüzde 40 arttı. Aynı dönemde ABD Dolar Endeksi’nde değer artışı yüzde 20 civarı. Görülüyor ki bizde dolar fiyatını, sadece doların küresel piyasalarda değer kazanması belirlemiyor.
İlginç olan, daha önce dolarını ucuz bozdurarak borsaya, devlet kâğıtlarına, repoya yatıran yabancıların kurdaki hızlı artışa rağmen büyük ölçüde dışarıya para çıkarmamasıdır. Ocak ayında yabancıların sıcak döviz hesaplarında (borsada, bonoda, repoda) 130 milyar dolar döviz duruyor.
Tekrarda yarar var. Eskiden devalüasyon bir defada olur biter, devalüasyona göre ekonominin oyuncuları pozisyon alır, ekonomiyi yönetenler gerekli düzenlemeleri yaparlardı. Şimdilerde doların ne zaman nerede duracağı belli değil. Her gün art arda gelen artışlar karşısında ekonominin oyuncuları şaşırmış durumda. Ama kötüsü, ekonomi yönetimi bu gelişmeleri önemsemiyor. Ekonomiye getireceği yükün, zararın farkında değil. Ekonomi olan biteni olağan karşılıyor.
