Mustafa Kemal’in kuman-dasındaki Türk ordusu tarafından 26 Ağustos 1922’de başlatılan Büyük Taarruz, 30 Ağustos’ta Dumlupınar Meydan Muharebesi’nde Türk ordusunun zaferiyle sonuçlandı. Yunan ordusu dağıtıldı ve 2 Eylül’de Uşak’a girildi. Yunanistan Küçük Asya Ordusu’nun başkomutanı General Nikolaos Trikupis tutsak edildi.
Türk birlikleri, İzmir’e ilerledi. Yunan birlikleri ve Rum siviller Anadolu’dan çekildi. 9 Eylül 1922 sabahı Ahmet Zeki Bey komutasındaki 2. Süvari Fırkası, ardından Mürsel Paşa komutasındaki 1. Süvari Fırkası birlikleri İzmir’e girdi. 5. Süvari Kolordusu Komutanı Mirliva Fahrettin Paşa, komutasındaki birliklerle saat 10.00’da İzmir’de Hükümet Konağı ve Kadifekale’ye Türk bayrağını çekti.
Birinci Dünya Savaşı sonrasında Paris’te toplanan uluslararası barış konferansında alınan karar üzerine 15 Mayıs 1919’da İzmir Yunanistan Krallığı tarafından işgal edilmişti. 9 Eylül 1922’de Türk ordusunun şehre girmesine kadar üçbuçuk yıl Yunan işgalinde kaldı.
İzmir ile birlikte Ayvalık, Çeşme, Selçuk ve Belkahve’ye kadar yerleri de Yunanlılar kontrol ediyordu. Nisan 1920’den sonra Yunan ordusu İzmir’den harekete geçerek Bursa, Eskişehir, Kütahya ve Afyon’a kadar Batı Anadolu’nun büyük bölümünü işgal etti.
O günleri hatırlayalım
İzmir’in işgalinin, Büyük Taarruz’un ve işgalden kurtuluşun gerçek hikayesini anlamak ve hissetmek için bu olayların yaşandığı toprakları ziyaret etmek gerek.
Bir süre önce Birgi’ye gittim. Birgi, İzmir’e 110 km, Ödemiş’e 9 km uzaklıkta. Bugün çok kimsenin bilemediği Yunan işgalini ve ‘Büyük Taarruz’un önemini hatırlatmak için Birgi’nin tarihini anlatacağım. Birgi, Ödemiş ile birlikte 2 yıl Yunan işgalinde kaldı. Birgi’yi işgalden Milli Mücadele’ye katılan efeler kurtardı. Beş yüz yıl Osmanlı’da kalan Birgi’yi 1919 yılında Yunanlılar işgal etti.
İzmir’in işgalini duyan Birgililer Ulucami’de toplandı. Birgi’yi savunma kararı alındı. Milislerin komutanlığı Postlu Mestan Efe’ye verildi. 30 Mayıs 1919’da Ödemiş’te askeri debboydan, gelenlere ‘Kara Martin’ tüfekleri ve 100’er mermi verildi. Postlu Mestan Efe cephe kuruluşu için 143 adet ‘Alman Borulusu’ tüfek aldı. Efe’nin görevi Salihli’den gelecek Yunanlıları durdurmaktı.
Ödemiş’te başka bir girişim vardı. İzmir’den Mursallı Köyü’ndeki İsmail Efe’nin yanına gelen Mahmut Celal (Bayar) Bey’in de katılımıyla, Ödemiş Kaymakamı Zühtü Bey, Refik Şevket (İnce) Bey, jandarma tabur komutanı Yüzbaşı Tahir Bey, jandarma Yüzbaşısı Edip (Sarıefe) Bey, Mursalılı İsmail Efe ve kardeşi Ali Efe, Gökçen Hüseyin Efe, Yunanlıların İzmir’i işgal edeceklerinin duyulması üzerine, 2 ay önce 1919 Mart ayında “Kuvayi Milliye”yi örgütlemişlerdi. Ne var ki, Yunanlıları durduramadılar. Yunan askeri, Birgi yöresine yerleşti.
Yunan işgali 3 yıl sürdü
Yunanlılar 1920’ye kadar 34. Alay’dan bir tabur ile Dağ Topçu Grubu’ndan bir bataryayı Birgi’de tuttu. 3 Mart 1920’de ise saldırıya geçerek Türk milisleri ve zeybeklerle çok kanlı çarpışmalara girip, Bozdağ Köyü’nü yaktılar. Anadolu’da genel Yunan saldırılarını başlatmaları üzerine, Birgi’de 1 piyade takımı bıraktılar. Ödemiş’te Yunanlılara direnecek milis kalmamıştı. Kuvayi Milliyeciler yerel ayaklanmaların bastırılması ile uğraşıyorlardı.
Türklerin 30 Ağustos 1922’deki zaferinden sonra Yunanlılar 2 Eylül 1922’de Birgi’deki birliklerini çektiler. Türk Ordu güçlerinin yaklaşması üzerine, çekilmekte olan Yunan askerleri Birgi’yi ateşe verdi. Gördükleri Türk Birgilileri vurup şehit ettiler. Birgi yanıyordu. Yanmamak için evlerinden çıkanlar Yunan kurşunlarına hedef oldu, çıkmayanlar ise yanarak öldü. 63 erkek, 21 kadın kurşunla ya da yangında kavrularak şehit oldu.
Dumlupınar Meydan Muharebesi’nin önemini unutmayalım.
Bugün bu topraklar üzerinde yaşıyorsak bunu Dumlupınar’da başarıya ulaşan orduya ve o ordunun kumandanlarına borçluyuz.