Devletin barajlarını Devlet Su İşleri adındaki devlet kuruluşu yapar. Yapılan barajların paraları halkın vergileriyle ödenir. Hazine, DSİye baraj yapması için bütçeden para bulur. Bütçede para yok ise Hazine dışarıdan borçlanır. Bu borcu halk vergi olarak öder. DSİ de önce barajı yapar. Sonra barajın yanına elektrik üretecek santralı kurar. Sonra da işletmek üzere Elektrik Üretim (EÜAŞ) e devreder.EÜAŞ de elektriği üretip satar. Tabii, elektriği satarken bir maliyet hesabı yapar. Normalde maliyet hesabına ne girer? Barajın yapımı için bütçe gelirlerinden veya dış kredilerden harcanan paranın üretilen elektrik enerjisi üzerine düşen yük girer... Barajın, santralın amortismanı girer... Eskiyecek makinelerin, çamur dolacak barajın getireceği yük girer... Üzerine personel ve diğer işletme masrafları eklenir. Ve de normal bir maliyet ve satış fiyatı belirlenir. Değil mi? Hayır değil!.. Bizde eskiden elektriği sadece devlet üretirdi. Bu nedenle barajları, santralları yapan DSİ ile elektriği üretip satan TEKin kesesi aynı kese sayılırdı. Ama zamanla elektrik piyasasında özel sektörün payı artınca ve de elektrik fiyatlama sistemi değişince, DSİ ile elektriği alıp satan Elektrik Üretim AŞnin keseleri de ve hesapları da ayrıldı.Halen EÜAŞ, daha önce DSİ tarafından inşa edilen 44 baraj ve santralda elektrik üretiyor. Ve de ürettiği elektriği satıyor. Bu elektriği satarken de, sadece personel masrafı ile işletme masrafını toplayıp, üretilen elektrik gücüne bölerek maliyet ve fiyat belirliyor.Çünkü EÜAŞ, barajlara ve santrallara yatırım yapmadı. Para ödemedi. Parayı bulan ve yapan DSİ. Acaba DSİ bu 44 barajı yaptı ve EÜAŞye devretti de işi bitti mi? Hayır... Türkiyede yapılacak daha çok baraj var. DSİ inşaat programında 102 baraj inşa edilmeyi bekliyor. Önceki barajlar nasıl bedava yapılmadı ise yeniler de bedava yapılmayacak.DSİ yetkilileri şimdilerde EÜAŞden daha önce yapılan barajların 14 milyar dolar tutarındaki yatırımını talep ediyor. Bu paranın verilemeyeceği bilindiği için de, barajlar için yapılan yatırım harcamalarının, yıllık amortisman bedeli olarak 750 milyon dolarının maliyetlere yansıtılarak DSİye ödenmesi isteniliyor. Bu para ödenilecek ki DSİ, yeni baraj ve santralları yapabilsin.Halbuki EÜAŞ, baraj ve santral yapım bedellerini maliyete katmadığı için, maliyeti sadece personel ve işletme masraflarına göre hesapladığı için, Türkiyedeki elektrik üretimi içinde yüzde 27 - 29 payı olan HES enerji fiyatını 0.4 sent olarak hesaplıyor. Bu maliyete dayalı paçal satış fiyatı oluşturuyor. EÜAŞ, barajları ve santralları yapan DSİye, yılda 750 milyon dolar amortisman ödemeye başladığında, HESlerden alınan elektriğin kWhsi 0.4 sentten 4.0 sente yükselecek. Türkiyede yılda 130 milyar kWh elektrik üretilir. Bunun 35 milyar kWhlik bölümü devlet tarafından yaptırılan barajların suyu ile elektrik üreten santrallardan gelir. EÜAŞ - hidrolik (baraj) 0.4EÜAŞ - termik (kömür, petrol - gaz) 3.0Özel - hidrolik 6.0Özel - termik 8.0Özel - rüzgar 12.0İmtiyazlı şirketler - hidrolik 8.0Yap - işlet - devlet - hidrolik 16.0Yap - işlet - devlet - termik 10.0Yap - işlet - devlet - rüzgar 12.0Mobil - termik 7.5Bağlı ortaklıklar - termik 6.5İşletme hakkı devri - hidrolik 8.0İşletme hakkı devri - termik 10.0Yap - işlet - doğalgaz 5.4Ortalama 4.3 Kimler elektriği kaça satıyor? (1 kWh (kilovat saat) elektriğin maliyeti ve satış fiyatı (Sent/kWh) Kaynak: Garanti Yatırım, Turkish Electric Sector 12.9.2002 guras@milliyet.com.tr
