Bugünden itibaren döviz geliri olmayanlar döviz kedisi kullanamayacak.
- Döviz fiyatının fazla inip çıkmadığı ve döviz faizinin düşük olduğu uzun dönemde Anadolu’da, İstanbul’da çok sayıda, küçük büyük şirket döviz kredisi kullandı. Kimi ihtiyacı için kullandı. Kimi Türk parası varlıklarını dövizde saklamak için kullandı.
- Ekonomi bakımından döviz geliri olmayan şirketlerin döviz kredisi kullanmaları (a) Dövize talebi artırıyor. Ülkenin döviz yükümlülüğü büyüyor. (b) Şirketler kur riski altına giriyor. Döviz kuru ve faizi yükselmeye başlayınca, “Kurtar bizi Baba” diyerek devletin kapısında sıraya giriyor. (c) Ekonomide Türk parası ile döviz birlikte işlem görüyor. İkili para sistemi oluşuyor.
- Bugünden itibaren, (a) Döviz geliri olmayan şirketler döviz kredisi kullanamayacak, (b) Döviz geliri olan şirketlerin kullanacakları döviz kredileri ise son 3 yılın döviz gelirleri toplamını aşamayacak.
Büyük projelere destek
Bugün yürürlüğe girecek olan TCMB Sermaye Hareketleri Genelgesi’ne göre, “Döviz geliri olma şartı aranmayan döviz kredileri var.”
- Toplamı 15 milyon doları aşan döviz kredileri sınırlama dışında. Bu büyüklükte döviz kredisi kullananların risk yönetimini bilebilecekleri kabul ediliyor.
- Bankaların, finans kuruluşlarının kullanacakları döviz kredilerinde sınırlama yok.
- Özelleştirme ihalelerini ve büyük projelerle ilgili ihaleleri kazananlar için döviz kredisi sınırlaması yok.
- Devletin alım garantisi verdiği yenilenebilir enerji yatırımlarının döviz kredilerinde, döviz geliri şartı aranmayacak.
- Yeni yatırım yapacaklara, ihracata yeni başlayanlara dövizle borçlanmada kolaylıklar getirildi.
Özel sektörün döviz açığı 221 milyar dolar
TCMB ve BDDK verileri özel sektörün döviz kredilerinin büyüklüğünü sergiliyor:
- TCMB’nin verilerine göre, “bankalar ve finans kuruluşları hariç” özel sektörün döviz varlıkları 114 milyar dolar iken, döviz yükümlülükleri 335 milyar dolar. Döviz açığı 221 milyar dolar.
- TCMB verilerine göre, özel sektörün yurt dışından kullandığı uzun vadeli döviz kredilerinin toplamı 227 milyar dolar. Bunun 116 milyar doları bankaların ve finans kuruluşlarının, 111 milyar doları reel sektörün borcu.
Özel sektörün kısa vadeli borç toplamı 19.0 milyar dolar. Bunun 14.5 milyar doları finans kuruluşlarının borcu.
- BDDK verilerine göre, toplam 2.1 trilyon TL banka kredilerinin 1.4 trilyon TL’si TL, 700 milyar TL’si yabancı para kredi. Bankalarımız müşterilerine 184 milyar dolar yabancı para kredisi kullandırmış durumda.
Biriktirmeyi de sevmeye başladık
Sadece dövizle borçlanmaya alışmadık. Döviz biriktirmeyi de sevmeye başladık. İhtiyacı için döviz kredisi kullananlar yanında, ihtiyacı olmadığı halde, dövizle işi olmadığı halde çok sayıda gerçek kişi (halk) ve tüzel kişi (şirket) “döviz birikimi” yapmak için dövizle borçlanıyor veya döviz satın alıyor.
- TCMB verilerine göre, bankalardaki döviz tevdiat hesapları (döviz mevduatı) yıl başından bu yana 3.2 milyar dolar arttı. 221.6 milyar dolara ulaştı.
- Yurt içi yerleşiklerin bankalarda 166.7 milyar dolar birikimi var. Bunun 95.7 milyar doları gerçek kişilerin (halkın) döviz mevduatı, 71.0 milyar doları tüzel kişilerin (şirketlerin) döviz mevduatı.
Bugün başlayan uygulama (1) Dövize gereksiz, aşırı talebi sınırlayacak. (2) Ekonomide ikili para birimi uygulamasında dövizin ağırlığının artmasını önleyecek. (3) Döviz politikalarının uygulanmasını belli ölçüde kolaylaştıracak.
